Mới đây, bệnh nhân N.T.C (53 tuổi, ngụ Tây Ninh) đến khám tại Phòng khám Đa khoa Medlatec Gò Vấp với triệu chứng mặt tròn, tăng 3kg chỉ trong 2 tháng, kèm theo mỡ tập trung bất thường ở bụng, vai và lưng, da mỏng, dễ tổn thương.
Tại thời điểm khám, các chỉ số sinh tồn của bệnh nhân đều bình thường, huyết áp 130/80 mmHg, BMI 23.55. Tuy nhiên, qua thăm khám lâm sàng và khai thác bệnh sử, bác sĩ chẩn đoán bà mắc hội chứng Cushing (một bệnh lý nội tiết do rối loạn chức năng vỏ tuyến thượng thận) do thuốc.
Trước đó, bệnh nhân từng bị tai nạn giao thông, có vết thương ngoài da và đã tự ý dùng thuốc không rõ chủng loại trong 2 tuần. Ngoài ra, thỉnh thoảng bà còn tự mua thuốc uống mỗi khi đau nhức xương khớp.
Tuyến thượng thận. (Ảnh minh hoạ)
Thói quen gây tổn thương tuyến thượng thận
Tuyến thượng thận có kích thước nhỏ, nằm phía trên hai quả thận, được ví như cơ quan "nắm vận mệnh" của cơ thể do đóng vai trò điều phối hàng loạt hormone quan trọng như: cortisol (điều hòa chuyển hóa và miễn dịch), aldosterone (điều hòa huyết áp, cân bằng nước – điện giải) và hormone điều phối giới tính. Khi bị rối loạn chức năng tuyến thượng thận, cơ thể có thể rơi vào hai trạng thái cực đoan: thừa hormone (Cushing) hoặc thiếu hormone (suy thượng thận).
Theo BSCKI. Phạm Đặng Hoài Nam – chuyên ngành Y học gia đình (Bệnh viện Medlatec Gò Vấp, TP.HCM), hội chứng Cushing là tình trạng tăng mạn tính nồng độ cortisol trong cơ thể. Cortisol có thể tăng do hai nhóm nguyên nhân:
- Nội sinh (do cơ thể tự sản xuất quá mức): Người bệnh mắc các bệnh lý như u tuyến yên (bệnh Cushing), u tiết ACTH (Adrenocorticotropic Hormone) lạc chỗ, u lành hoặc u ác tính ở tuyến thượng thận.
- Ngoại sinh (do thuốc): Nhiều người Việt có thói quen tự ý dùng thuốc chứa corticoid kéo dài để điều trị viêm khớp, hen, lupus, dị ứng… hoặc dùng “thuốc gia truyền” trộn corticoid mà không biết. Tuy nhiên, hai thói quen này có thể gây tổn thương tuyến thượng thận và tăng nguy cơ mắc hội chứng Cushing.
Bác sĩ Nam chia sẻ: “Trong quá trình tiếp đón bệnh nhân, chúng tôi đã tiếp nhận không ít ca bệnh mắc hội chứng Cushing. Nguyên nhân là do những người bệnh này có thói quen tự ý mua thuốc chứa corticoid hoặc không tái khám mà dùng đơn cũ chứa corticoid, vô tình sử dụng thuốc nam, thuốc bắc bị trộn corticoid mà không biết”.
Đặc biệt, nhiều người bệnh không biết rằng, việc ngừng corticoid đột ngột sau thời gian dùng dài cũng có thể khiến cơ thể rơi vào trạng thái suy tuyến thượng thận cấp, đe dọa tính mạng.
Do đó, bác sĩ Nam khuyến cáo người dân không tự ý mua và dùng thuốc chứa corticoid. Thay vào đó, mọi người nên tuân thủ đơn thuốc và tái khám định kỳ, đặc biệt khi dùng corticoid dài ngày.
Dấu hiệu nhận biết bệnh
Theo bác sĩ Nam, hội chứng Cushing thường diễn tiến âm thầm. Nếu không điều trị kịp thời, hội chứng Cushing có thể gây rối loạn chuyển hóa nặng (tiểu đường, cao huyết áp, rối loạn mỡ máu), loãng xương, yếu cơ, dễ nhiễm trùng, thậm chí ảnh hưởng tâm thần và chất lượng sống.
Do đó, theo chuyên gia, mọi người nên cảnh giác nếu cơ thể xuất hiện các dấu hiệu đặc trưng như:
- Mặt tròn, bướu mỡ vùng gáy (gù trâu);
- Rạn da màu tím, rậm lông, nổi mụn (ở nữ);
- Tăng cân nhanh, tích mỡ ở vùng mặt – cổ – bụng;
- Yếu cơ, loãng xương, rối loạn kinh nguyệt, cao huyết áp;
- Đường huyết cao, dễ bầm tím, tâm trạng bất ổn.
Khi có biểu hiện bất thường kể trên, người dân nên đến cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra chức năng tuyến thượng thận.
