Lê gai là loại quả dại màu vàng, vỏ nhiều gai, thường mọc ở sườn đồi, thung lũng hay ven đường ở độ cao 500–2.500 m, tập trung nhiều nhất tại tỉnh Quý Châu, tây nam Trung Quốc.
Từ những năm 1940, các nhà dinh dưỡng sinh hóa Trung Quốc đã phát hiện loại quả này cực kỳ giàu vitamin C và khuyến nghị sử dụng như một nguồn dinh dưỡng mới. Đến thập niên 1980, Quý Châu bắt đầu bảo tồn nguồn lê gai hoang dã, đồng thời thúc đẩy trồng trọt. Sau đó, địa phương chính thức đưa lê gai vào quy hoạch, coi đây là một trong 12 ngành công nghiệp nông thôn trọng điểm.
Phát biểu tại Diễn đàn Phát triển Ngành Lê gai Quý Châu năm 2020, viện sĩ Trung Nam Sơn – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Lâm sàng Quốc gia về Bệnh hô hấp, Viện Hàn lâm Kỹ thuật Trung Quốc – khẳng định: lê gai có hàm lượng vitamin C cao nhất trong tất cả các loại trái cây.
Theo nghiên cứu của Giáo sư La Đăng Nghĩa (Đại học Chiết Giang), trung bình 100 g quả lê gai tươi chứa hơn 2.391 mg vitamin C, cao gấp khoảng 500 lần lê và táo, 100 lần cam, 50 lần quýt và 9 lần kiwi. Ngoài ra, hàm lượng axit phenolic và flavonoid vượt 1.600 mg, khiến lê gai trở thành thực phẩm bổ sung dinh dưỡng và sức khỏe quý giá.
Theo Từ điển Y học Trung Quốc, tất cả bộ phận của cây lê gai – từ hoa, quả, lá đến hạt – đều có dược tính. Quả chín có vị chua ngọt, kết cấu đặc, giàu đường, vitamin, carotene, axit hữu cơ, hơn 20 loại axit amin, hơn 10 nguyên tố vi lượng và superoxide dismutase (SOD). Nhờ vậy, lê gai được đánh giá cao về giá trị y học và dinh dưỡng, với nhiều công dụng nổi bật như sau:
1. Chống viêm, dị ứng
Theo nghiên cứu, vitamin C có trong loại quả này giúp thúc đẩy sự hình thành các kháng thể và có tác dụng chống viêm, chống dị ứng.
2. Ngăn ngừa ung thư
Nghiên cứu cho thấy lê gai có thể ngăn chặn sự hình thành chất gây ung thư tổng hợp nội sinh N-nitrosoproline (NPRO) đối với ung thư gan, ung thư phổi, ung thư thận và ung thư hệ thần kinh. Đặc biệt đối với những người mắc ung thư gan giai đoạn đầu, loại loại quả này có tác dụng ức chế tế bào ung thư rất tốt.
Uống 10 ml nước ép lê gai (nửa quả tươi, chứa 75 mg vitamin C), có thể ngăn chặn hoàn toàn các hợp chất nitroso trong cơ thể người, hiệu quả hơn những phương pháp chống ung thư tiên tiến trên thế giới 17%.
Các nghiên cứu cho thấy lê gai có thể ức chế sự hình thành chất gây ung thư nội sinh N-nitrosoproline (NPRO), đặc biệt hiệu quả với ung thư gan, phổi, thận và hệ thần kinh. Ở bệnh nhân ung thư gan giai đoạn đầu, loại quả này còn có tác dụng ức chế tế bào ung thư rất tốt.
3. Chống lão hóa
Lê gai chứa nhiều superoxide dismutase (SOD), có khả năng tăng hoạt động SOD trong cơ thể, giảm lipid peroxide (LPO), từ đó mang lại hiệu quả chống lão hóa rõ rệt.
4. Hỗ trợ tiêu hóa
Hàm lượng chất xơ cao trong quả lê gai giúp điều hòa quá trình tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón và đầy hơi.
Tính đến cuối năm 2021, quy mô trồng lê gai ở Quý Châu đã đạt hơn 150.000 ha. Loại quả này là nguồn nguyên liệu để chế biến nhiều thực phẩm dinh dưỡng, sản phẩm chăm sóc sức khỏe và dược phẩm. Tổng lợi nhuận mà tỉnh Quý Châu thu về từ loại quả này vào năm 2022 là 15 tỷ NDT (hơn 55.000 tỷ đồng). Ở Việt Nam, bạn cũng có thể mua được quả lê gai khô một cách dễ dàng trên các nền tảng thương mại điện tử với giá từ 150.000đ/kg tùy loại.
(Tổng hợp: Zhihu, People.cn)
