Các Big Tech đang tự thổi phồng 'bong bóng' AI

Giới quan sát cảnh báo mối quan hệ đan xen giữa các ông lớn công nghệ trong cuộc đua AI gây ra nguy cơ về một “bong bóng công nghệ” mới. Ảnh: Barron.

Hàng trăm tỷ USD đang được rót vào trí tuệ nhân tạo, nhưng phần lớn dòng vốn ấy không hề chảy ra thị trường thực mà chỉ xoay vòng giữa các “ông lớn” công nghệ. Một vòng lặp tài chính khép kín - nơi "nhà cái" cũng chính là người chơi.

Điều này khiến giới quan sát ngày càng lo ngại: liệu thị trường trí tuệ nhân tạo có đang hình thành một “siêu bong bóng công nghệ” mới, và lần này được thổi phồng bởi chính những gã khổng lồ từng sống sót qua "bong bóng" dot-com.

Đầu tư chéo: Ván bài của những kẻ mạnh

Tháng 6, Elon Musk tuyên bố AI sẽ vượt trí tuệ con người vào cuối năm 2026. Tháng 7, Sam Altman của OpenAI nói công nghệ của ông “sẽ định hình lại tiến trình lịch sử”.

Sơ đồ cho thấy sự đầu tư chồng chéo của các công ty công nghệ hàng đầu. Biểu đồ: Morgan Stanley.

Những thương vụ này tạo thành một vòng xoáy tài chính hoàn hảo: Nvidia cấp vốn và chip, OpenAI phát triển mô hình, các nhà cung cấp hạ tầng dùng chip Nvidia để phục vụ OpenAI, và tất cả cùng được định giá cao ngất ngưởng.

Các chiến lược gia của Morgan Stanley nhận định hiện tượng “vòng tròn khép kín” ấy đang trở thành đặc điểm nổi bật của kỷ nguyên AI - khi nhà cung cấp đồng thời là khách hàng, nhà đầu tư và cả chủ nợ, khiến dòng tiền trở nên khó lần dấu hơn bao giờ hết.

Nói cách khác, nền kinh tế AI đang vận hành như một vòng lặp tự củng cố - nơi tiền, dữ liệu và quyền lực không ngừng chảy ngược về cùng một hệ sinh thái khép kín.

Tuy nhiên, cách đan cài này khiến thị trường trở nên mờ ranh giới giữa hợp tác và độc quyền, khi các Big Tech vừa cạnh tranh vừa khóa chặt lối vào cho đối thủ nhỏ hơn. “Big Tech không chỉ đầu tư để đổi mới, họ đang dựng hàng rào để giữ quyền lực trong kỷ nguyên AI”, tờ Economist nhận định.

Dấu hiệu "bong bóng" tài chính

Nhiều chuyên gia bắt đầu cảnh báo giá trị các startup AI đã vượt xa năng lực tạo lợi nhuận thực tế. Một số công ty chưa có sản phẩm thương mại hoàn chỉnh nhưng đã được định giá hàng chục tỷ USD, chỉ nhờ vào “hào quang AI”.

Số liệu từ PitchBook cho thấy 70% các khoản đầu tư AI giai đoạn 2023-2024 đến từ chính các tập đoàn công nghệ lớn, chứ không phải nhà đầu tư mạo hiểm độc lập - dấu hiệu cho thấy nguồn vốn đang tập trung phi tự nhiên.

Chính bởi vậy, giới đầu tư dần đặt câu hỏi: Tăng trưởng của AI có thật sự đến từ nhu cầu thị trường, hay chỉ là sản phẩm của các giao dịch nội bộ.

“Liệu khoản đầu tư này có bao giờ được hoàn vốn không. Câu trả lời gần như chắc chắn là không”, Harris Kupperman, giám đốc quỹ Praetorian Capital, khẳng định.

Theo Exponential View, doanh thu toàn ngành AI năm 2025 ước tính đạt khoảng 60 tỷ USD - quá nhỏ bé so với mức đầu tư 371 tỷ USD. Bain & Company còn bi quan hơn khi nhận định rằng để hòa vốn vào năm 2030, các tập đoàn công nghệ cần tạo ra 2.000 tỷ USD doanh thu mỗi năm, trong khi kịch bản lạc quan nhất cũng thiếu hụt 800 tỷ USD.

Các tòa nhà trung tâm dữ liệu của Digital Realty tại Ashburn, bang Virginia (Mỹ). Ảnh: Reuters.

Khác với "bong bóng" đường sắt thế kỷ 19 hay viễn thông đầu những năm 2000 - vốn để lại hạ tầng lâu dài như đường ray hay cáp quang - đầu tư AI lại giống một “bánh xe chuột”: tốn kém, lặp lại và mệt mỏi. GPU - trái tim của hệ thống AI - lỗi thời chỉ sau vài năm, buộc các công ty phải liên tục chi thêm hàng chục tỷ USD để duy trì sức mạnh tính toán, theo Straits Times.

Ngoài ra, những giới hạn vật lý đang dần lộ diện. Việc xây dựng trung tâm dữ liệu mất 2-3 năm, nhưng để kết nối chúng với lưới điện có thể mất tới 8 năm. Bang Virginia - “thủ phủ trung tâm dữ liệu thế giới” - đã cảnh báo rằng việc đáp ứng toàn bộ nhu cầu năng lượng của các dự án này là cực kỳ khó khăn.

Hiệu quả thực tế của AI trong doanh nghiệp vẫn là một dấu hỏi lớn. Báo cáo mới nhất của McKinsey cho thấy gần 80% công ty áp dụng AI tạo sinh không ghi nhận tác động đáng kể đến lợi nhuận. Thậm chí, sự ra mắt nguội lạnh của GPT-5 khiến nhiều chuyên gia đặt câu hỏi liệu kỷ nguyên “cứ thêm dữ liệu là AI sẽ tốt hơn” đã đến hồi kết.

Bức màn tài chính

Sự “liên quan nội bộ” giữa các công ty công nghệ gợi nhớ lại thời kỳ "bong bóng" dot-com đầu những năm 2000, khi các doanh nghiệp thổi phồng giá trị của nhau bằng những giao dịch vòng tròn.

“Nếu bong bóng dot-com năm 2000 được thổi bằng ảo tưởng về Internet, thì bong bóng 2025 này được nuôi bằng niềm tin mù quáng vào AI”, Bloomberg ví von.

Gil Luria, Giám đốc nghiên cứu tại D.A. Davidson, cảnh báo: “Những mô hình này khiến định giá bị thổi phồng giả tạo, và khi niềm tin vỡ, bong bóng chắc chắn sẽ xì hơi”.

Theo Oxford Economics, các công ty như Meta, OpenAI hay CoreWeave đang ngày càng phụ thuộc vào quỹ tín dụng tư nhân, nhiều trong số đó được triển khai qua các SPV (pháp nhân có mục đích đặc biệt) - công cụ tài chính cho phép họ “giấu nợ” khỏi bảng cân đối kế toán. Điều này khiến giới phân tích không thể xác định chính xác quy mô rủi ro thật sự.

Vấn đề không còn giới hạn trong Thung lũng Silicon. Nhà đầu tư Paul Kedrosky cảnh báo rủi ro đã lan sang nhà đầu tư phổ thông: các quỹ tín dụng tư nhân huy động tiền từ công ty bảo hiểm và quỹ ETF bất động sản để rót vào trung tâm dữ liệu.

7 gã khổng lồ công nghệ đang định hình cuộc chơi AI và nền kinh tế toàn cầu. Ảnh: Investopedia.

Điều này nghĩa là bất kỳ ai nắm cổ phiếu của nhóm “Magnificent 7” bao gồm Apple, Google, Amazon, Meta, Microsoft, Nvidia và Tesla đều đang gián tiếp đặt cược vào cuộc chơi này.

“Nếu AI không mang lại hiệu quả như kỳ vọng thì thị trường cổ phiếu công nghệ có thể chứng kiến một cú sụt giảm mạnh, kéo theo những hệ lụy lan rộng đến toàn bộ nền kinh tế toàn cầu”, Oxford Economics nhấn mạnh.

Hiện các cơ quan quản lý Mỹ và châu Âu đang xem xét kỹ các thương vụ đầu tư chéo này. Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) đã mở cuộc điều tra sơ bộ vào tháng 7/2025, nhằm đánh giá xem liệu mối quan hệ giữa Big Tech và các startup AI có tạo ra độc quyền ngầm trên thị trường hay không.

Một số nhà lập pháp tại Washington lo ngại các công ty công nghệ đang sử dụng hình thức “đầu tư phòng thủ” - tức rót tiền để kiểm soát đối thủ tiềm năng, thay vì cạnh tranh lành mạnh.

Ở châu Âu, Ủy ban Cạnh tranh EU cũng cảnh báo rằng “AI đang tái tạo lại cấu trúc quyền lực cũ của Internet”, khi vài tập đoàn lớn tiếp tục chi phối nền tảng dữ liệu, chip và điện toán đám mây.

Không ai phủ nhận AI đang mở ra kỷ nguyên công nghệ mới. Nhưng khi các khoản đầu tư ngày càng phụ thuộc vào vốn vay, vào giao dịch nội bộ và kỳ vọng hơn là giá trị thực, bong bóng có thể hình thành nhanh hơn cả tốc độ huấn luyện của một mô hình ngôn ngữ lớn.