Cách các nước quản lý tiền số

Khung chính sách quản lý tiền số toàn cầu có sự phân hóa rõ rệt, từ cấm hoàn toàn đến kiểm soát chặt chẽ hoặc cởi mở để tận dụng tiềm năng kinh tế. Ảnh: Reuters.

Giá Bitcoin liên tục biến động sau chuỗi ngày lập đỉnh, kích thích làn sóng mua - bán sôi động song cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro trên thị trường tiền số. Trước sự phát triển nhanh chóng của tiền điện tử, nhiều quốc gia đã đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý nhằm đảm bảo sự ổn định của thị trường tài chính và bảo vệ lợi ích người dân.

Một số quốc gia chọn phương án siết chặt quản lý tiền số để kiểm soát rủi ro tài chính, trong khi nhiều nền kinh tế lại lựa chọn chính sách cởi mở hơn nhằm cân bằng giữa giám sát và thúc đẩy đổi mới.

Chính sách cởi mở

Mỹ đang trở thành tâm điểm của thị trường tiền số với hàng loạt chính sách thuận lợi dành cho loại tài sản này. Sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump thể hiện rõ lập trường ủng hộ tài sản kỹ thuật số khi cam kết biến Mỹ thành "thủ đô tiền điện tử" của thế giới, đồng thời thành lập kho dự trữ Bitcoin quốc gia.

Theo đó, Tổng thống Trump đã ký sắc lệnh hành pháp cho phép xây dựng Quỹ dự trữ chiến lược tài sản kỹ thuật số, bước đầu bao gồm Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), Ripple (XRP), Solana (SOL) và Cardano (ADA).

Cùng với đó, ông Trump cũng tổ chức hội nghị thượng đỉnh tiền điện tử tại Nhà Trắng, quy tụ các chuyên gia nhằm thảo luận chiến lược phát triển ngành. Đồng thời, ông cũng đề xuất bổ nhiệm Paul Atkins - một chuyên gia về chính sách tài chính và tiền điện tử - làm Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC).

Tuy nhiên, Mỹ hiện chưa có luật liên bang thống nhất về tiền số, mà phân quyền quản lý cho nhiều cơ quan. SEC coi nhiều loại tiền số là chứng khoán, yêu cầu các sàn giao dịch tuân thủ quy định như thị trường chứng khoán.

Trong khi đó, Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) giám sát các giao dịch tiền số liên quan đến hàng hóa, còn Bộ Tài chính Mỹ tập trung vào chống rửa tiền. Sự chồng chéo này khiến nhiều doanh nghiệp tiền số rời Mỹ để tìm môi trường pháp lý rõ ràng hơn.

Dù vậy, quốc gia này vẫn là trung tâm tiền điện tử lớn nhất thế giới, với nhiều công ty hàng đầu như Coinbase, Ripple, cùng các quỹ ETF Bitcoin giao dịch trên sàn chứng khoán. Tháng 1/2024, SEC chấp thuận quỹ ETF Bitcoin giao ngay, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc đưa Bitcoin vào hệ thống tài chính truyền thống.

Không chỉ Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) cũng đẩy mạnh khung pháp lý cho tiền điện tử. Năm 2023, EU thông qua Markets in Crypto-Assets (MiCA) - bộ quy định đầu tiên thiết lập tiêu chuẩn chung cho thị trường tài sản số.

MiCA yêu cầu các doanh nghiệp tiền điện tử phải đăng ký hoạt động, tuân thủ quy định chống rửa tiền (AML) và xác minh danh tính khách hàng (KYC). Đặc biệt, quy định này siết chặt kiểm soát stablecoin nhằm tránh lặp lại các rủi ro như vụ sụp đổ của TerraUSD (UST).

Dù MiCA giúp thống nhất khung pháp lý trong EU, một số công ty cho rằng quy định này quá nghiêm ngặt. Theo báo cáo của Cơ quan Chứng khoán và Thị trường châu Âu (ESMA), hơn 40% doanh nghiệp tiền điện tử tại khu vực này đang cân nhắc chuyển trụ sở sang các quốc gia có chính sách linh hoạt hơn.

Khác với EU, Anh theo đuổi cách tiếp cận cân bằng giữa quản lý và đổi mới. Chính phủ Anh đặt mục tiêu đưa quốc gia này thành trung tâm công nghệ tiền điện tử toàn cầu, đồng thời duy trì các quy định nhằm bảo vệ nhà đầu tư.

Cơ quan Quản lý Tài chính (FCA) yêu cầu doanh nghiệp tuân thủ AML và KYC, nhưng vẫn để ngỏ khả năng tích hợp stablecoin vào hệ thống tài chính truyền thống. Dù vậy, các công ty tiền điện tử tại Anh vẫn đối mặt với những quy tắc nghiêm ngặt hơn trong quảng cáo và cung cấp dịch vụ tài chính.

Năm 2021, El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên công nhận Bitcoin là tiền tệ hợp pháp, với kỳ vọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư và mở rộng khả năng tiếp cận tài chính. Chính phủ nước này đã triển khai ví điện tử Chivo Wallet và lắp đặt hệ thống ATM Bitcoin nhằm hỗ trợ giao dịch và khuyến khích sử dụng tiền số trong đời sống.

Tỷ lệ người dân sở hữu tiền điện tử ở các quốc gia năm 2024. Ảnh: Triple-A.

Đáng chú ý, châu Á là khu vực có sự phân hóa rõ rệt trong cách quản lý tiền điện tử. Trong khi các nền kinh tế lớn ưu tiên kiểm soát rủi ro và bảo vệ hệ thống tài chính, một số trung tâm như Singapore lại xem tiền điện tử là động lực thúc đẩy đổi mới công nghệ.

Được sự hỗ trợ từ Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS), Singapore trở thành một trong những quốc gia thân thiện nhất với tiền điện tử. Đạo luật Dịch vụ Thanh toán (PSA) quy định rõ ràng về token thanh toán kỹ thuật số, bao gồm biện pháp chống rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố (CFT).

Đồng thời, MAS đã cấp Giấy phép Tổ chức Thanh toán Chính (MPI) cho 30 công ty trong lĩnh vực này, thể hiện cách tiếp cận cởi mở nhưng có kiểm soát. Singapore cũng triển khai Dự án Guardian, hợp tác với các ngân hàng lớn như JPMorgan, DBS và Marketnode để thử nghiệm mã hóa tài sản trong tài chính truyền thống.

Nhờ đó, Singapore thu hút nhiều công ty tiền điện tử lớn như Binance, Crypto.com, củng cố vị thế trung tâm tiền điện tử hàng đầu châu Á.

Khắt khe hơn

Trái ngược với Singapore, Trung Quốc duy trì lập trường cứng rắn đối với tiền điện tử. Năm 2021, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) chính thức cấm mọi giao dịch tiền điện tử và hoạt động khai thác Bitcoin, buộc các sàn giao dịch phải đóng cửa hoặc rời khỏi nước này.

Trước khi lệnh cấm có hiệu lực, Trung Quốc chiếm 65-75% tổng công suất khai thác Bitcoin toàn cầu. Tuy nhiên, theo dữ liệu từ Cambridge Centre for Alternative Finance (CCAF), con số này giảm xuống dưới 0,1% vào cuối năm 2021. Reuters cũng cho biết nhiều thợ đào đã di chuyển sang Mỹ, Kazakhstan và Nga để tìm kiếm cơ hội "béo bở" hơn.

Dù mạnh tay với tiền số, Trung Quốc vẫn hoan nghênh công nghệ blockchain và đẩy mạnh tài chính số thông qua đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (CBDC), nhằm kiểm soát dòng vốn và hạn chế rủi ro tài chính.

Trong khi đó, Nhật Bản sở hữu một trong những khung pháp lý quản lý tiền số phát triển nhất thế giới. Sau vụ sàn giao dịch Mt. Gox sụp đổ năm 2014 làm mất hơn 850.000 Bitcoin, nước này đã ban hành quy định buộc tất cả sàn giao dịch tiền điện tử phải đăng ký với Cơ quan Dịch vụ Tài chính (FSA) và tuân thủ các chính sách KYC, AML nghiêm ngặt, mang lại sự bảo vệ lớn hơn cho nhà đầu tư.

Hiện nay, nước này có khoảng 30 sàn giao dịch tiền điện tử hợp pháp với tổng giá trị thị trường tiền mã hóa đạt hơn 1.000 tỷ yen (6,68 tỷ USD).

Tại Trung Đông, Dubai đang trở thành trung tâm hàng đầu về tiền số. Cơ quan Quản lý Tài sản Ảo Dubai (VARA) chịu trách nhiệm giám sát lĩnh vực này, trong khi chính quyền địa phương tạo điều kiện thuận lợi để thu hút nhiều sàn giao dịch lớn. Sự phát triển mạnh mẽ của hệ sinh thái tiền số tại đây phản ánh tham vọng của Dubai trong việc đa dạng hóa nền kinh tế.

Đầu tháng 1, VARA đã giới thiệu những thay đổi pháp lý nghiêm ngặt để đảm bảo tuân thủ đầy đủ các quy định về tiếp thị. Các quy định này yêu cầu tất cả hoạt động tiếp thị liên quan đến tiền điện tử nhắm vào UAE phải được thực hiện bởi các nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP) được VARA cấp phép. ​

​Bên cạnh đó, Australia đã và đang tích cực xây dựng khung pháp lý cho thị trường tiền điện tử. Vào tháng 10/2023, Bộ Tài chính nước này đã phát hành tài liệu tham vấn đề xuất yêu cầu các sàn giao dịch tiền điện tử phải xin giấy phép từ Ủy ban Chứng khoán và Đầu tư Australia (ASIC). Đồng thời, Trung tâm Phân tích và Báo cáo Giao dịch Australia (AUSTRAC) giám sát hoạt động giao dịch tiền điện tử để ngăn chặn tội phạm tài chính.

Chính phủ Australia cũng đang xem xét áp dụng Khung Báo cáo Tài sản Tiền điện tử (CARF) của OECD nhằm làm rõ và công bằng hơn việc thu thuế tiền điện tử. Ngoài ra, nước này cũng quyết định không theo đuổi việc xây dựng kho dự trữ tiền điện tử quốc gia, thay vào đó tập trung vào việc thiết lập khung pháp lý vững chắc cho tài sản kỹ thuật số, nhằm hỗ trợ đổi mới blockchain đồng thời đảm bảo quy định hợp lý cho các nền tảng tài sản kỹ thuật số.