Động thái chưa từng có từ Nhà Trắng

Quyết định sa thải đột ngột 2 công tổ viên của chính quyền Trump khiến nhiều quan chức Bộ Tư pháp lo ngại. Ảnh: Reuters.

Theo nguồn tin từ New York Times, hai công tố viên bị sa thải chỉ nhận được một email vỏn vẹn một câu, không đưa ra lý do nào ngoài việc khẳng định quyết định này được thực hiện theo chỉ đạo của tổng thống.

Các công tố viên bị sa thải làm việc tại Los Angeles và Memphis, đều là những nhân sự lâu năm trong ngành. Việc sa thải họ phản ánh nỗ lực ngày càng quyết liệt của chính quyền nhằm can thiệp sâu hơn vào hệ thống tư pháp liên bang - một sự phá vỡ hoàn toàn tiền lệ trong nhiều thập kỷ qua.

Sa thải đột ngột khi đang xử vụ án lớn

Sáng 28/3, khi đang làm việc tại văn phòng ở Los Angeles, công tố viên Adam Schleifer - một trong hai công tố viên bị sa thải - bất ngờ nhận được email từ Nhà Trắng thông báo rằng ông bị sa thải ngay lập tức. Không có lý do nào được đưa ra.

Thời điểm bị sa thải, Schleifer đang điều tra vụ gian lận tài chính liên quan đến Andrew Wiederhorn - nhà sáng lập chuỗi nhà hàng Fatburger. Wiederhorn hiện đối mặt với cáo buộc gian lận tài chính, trong khi bản thân ông là nhà tài trợ cho các tổ chức ủng hộ Trump. Điều này khiến nhiều người nghi ngờ rằng quyết định sa thải Schleifer có động cơ chính trị.

Bàng hoàng trước thông báo, Schleifer đã hỏi cấp trên xem liệu đây có phải là một sự nhầm lẫn. Tuy nhiên, ông nhanh chóng phát hiện điện thoại công việc đã bị đặt lại về trạng thái ban đầu và mọi quyền truy cập vào hệ thống của Bộ Tư pháp đều bị chặn.

Là thành viên của lực lượng chuyên trách các vụ gian lận doanh nghiệp và chứng khoán, Schleifer đã dành nhiều năm theo đuổi vụ án gian lận tài chính liên quan đến Fatburger.

Bản thân Schleifer cũng từng tranh cử vào Quốc hội New York với tư cách ứng viên Đảng Dân chủ trong mùa bầu cử 2020. Khi đó, ông nhiều lần lên mạng xã hội chỉ trích ông Trump vì “coi thường pháp quyền”.

Công tố viên Adam Schleifer. Ảnh: Grace Bennett.

Dù vậy, sau khi thất bại, ông vẫn quay lại Bộ Tư pháp vào cuối nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump. Tuy nhiên, những bài đăng cũ của Schleifer bất ngờ bị các đồng minh của Nhà Trắng khuếch đại trên mạng xã hội ngay trước khi ông nhận quyết định sa thải.

Chỉ một giờ trước khi email sa thải Schleifer được gửi đi, Laura Loomer - một nhân vật có ảnh hưởng trong phe cánh hữu cực đoan - đã đăng tải một bài viết gọi ông là "tàn dư của thời Biden" và nhắc lại một bài đăng cũ khi ông ca ngợi Adam Schiff, một thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ bang California nhưng lại chỉ trích Trump.

Động thái sa thải này khiến nhiều đồng nghiệp của Schleifer lo ngại không chỉ nguyên tắc độc lập của Bộ Tư pháp bị đe dọa, mà ngay cả sự tự chủ của các văn phòng công tố viên liên bang cũng đang lung lay.

Một số đồng nghiệp, bao gồm cả những người từng làm việc trong Bộ Tư pháp, đã lên tiếng bảo vệ Schleifer.

“Adam là một công tố viên thông minh, chăm chỉ và công bằng. Anh ấy tận tâm với công việc”, Consuelo S. Woodhead, cựu công tố viên liên bang, nhận xét. “Anh ấy là một người chính trực, kiểu công tố viên mà bất cứ văn phòng nào cũng mong muốn có”.

Chỉ một ngày trước khi Schleifer bị sa thải, một luật sư kỳ cựu khác của Bộ Tư pháp, Reagan Fondren, cũng nhận được email tương tự.

Bà Fondren đang giữ chức quyền công tố viên liên bang và thông thường, ngay cả khi mất chức do tổng thống bổ nhiệm người mới, bà vẫn sẽ trở lại vai trò cũ trong Bộ Tư pháp. Nhưng lần này, bà bị loại bỏ hoàn toàn khỏi cơ quan, điều chưa từng xảy ra trước đó.

Bộ Tư pháp Mỹ đang bị “thanh lọc”?

Thông thường, việc thay đổi nhân sự cấp cao trong Bộ Tư pháp khi có chính quyền mới là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, chưa có tiền lệ nào về việc sa thải đột ngột các công tố viên liên bang cấp thấp như lần này.

Hiện, Bộ Tư pháp từ chối đưa ra bình luận.

Trước câu hỏi về lý do sa thải và liệu còn nhân sự nào bị ảnh hưởng, Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết: “Trong vài tuần qua, Nhà Trắng, phối hợp cùng Bộ Tư pháp, đã sa thải hơn 50 công tố viên và cấp phó”.

“Người dân Mỹ xứng đáng có một bộ máy tư pháp gồm những người thực thi pháp luật trung thực, bảo vệ nền dân chủ thay vì làm suy yếu nó”, bà tiếp tục nhấn mạnh.

Dẫu vậy, phía Nhà Trắng không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào cho thấy hai công tố viên vừa bị sa thải đã vi phạm nguyên tắc đó. Trên thực tế, các công tố viên liên bang thuộc nhánh hành pháp, không phải tư pháp.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump từng cam kết cải tổ mạnh mẽ đội ngũ nhân sự Bộ Tư pháp, một phần vì bất bình với cuộc điều tra về mối quan hệ giữa chiến dịch của ông và Nga trong nhiệm kỳ đầu tiên, cũng như bốn cáo buộc hình sự nhắm vào ông giữa hai nhiệm kỳ tổng thống.

Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần tuyên bố sẽ cải tổ mạnh mẽ bộ máy nhân sự tại Bộ Tư pháp trong chiến dịch tranh cử tổng thống 2024. Ảnh: Reuters.

Những cố vấn và đồng minh của Trump ngày càng thúc đẩy lý thuyết “hành pháp thống nhất” (unitary executive theory), theo đó tổng thống có quyền kiểm soát tuyệt đối đối với nhánh hành pháp.

Họ công khai bày tỏ mong muốn xóa bỏ những khu vực có tính độc lập trong bộ máy chính quyền, đặc biệt là Bộ Tư pháp - một cơ quan vốn duy trì truyền thống độc lập từ sau vụ bê bối Watergate.

Chính quyền Trump mới cũng đang ráo riết thay thế các luật sư cấp cao tại trụ sở Bộ Tư pháp. Một số vụ sa thải này có thể dẫn đến các vụ kiện tụng, nhưng ít nhất chúng vẫn được thực hiện thông qua các quan chức cấp cao của bộ.

Không dừng lại ở đó, đội ngũ của ông Trump còn tiến hành rà soát nhân sự trên diện rộng, đưa ra hàng loạt câu hỏi nhằm kiểm tra mức độ trung thành của họ với tổng thống và quan điểm chính trị của ông - bao gồm cả tuyên bố sai sự thật rằng ông đã thắng trong cuộc bầu cử năm 2020.