Hiệu ứng cánh bướm từ việc chính phủ Mỹ đóng cửa

Từ 0 giờ 1 phút ngày 1/10 theo giờ Mỹ, chính phủ liên bang Mỹ chính thức ngừng hoạt động. Đây là lần đóng cửa chính phủ đầu tiên sau gần 7 năm do hai đảng Cộng hòa và Dân chủ không thể đạt đồng thuận về dự luật chi tiêu tại Thượng viện.

Đến ngày 3/10, cả hai phương án ngân sách do hai đảng trình lên đều bị bác bỏ vì không đủ số phiếu cần thiết, đẩy Washington vào thế bế tắc. Hai bên tiếp tục đổ lỗi cho nhau về cuộc khủng hoảng này, trong khi Thượng viện dự kiến sẽ thử bỏ phiếu lại vào ngày 6/10 (giờ địa phương).

Cạn kho hạt nhân, sa thải hàng loạt

Theo kênh RT của Nga, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright ngày 4/10 cảnh báo rằng Cơ quan Quản lý An ninh Hạt nhân Quốc gia (NNSA) - đơn vị giám sát kho vũ khí hạt nhân của Mỹ - có thể hết kinh phí hoạt động chỉ trong vòng 8 ngày nếu tình trạng chính phủ đóng cửa tiếp diễn.

Ông Wright nhấn mạnh, “chỉ còn 8 ngày ngân sách, sau đó chúng ta sẽ buộc phải kích hoạt các quy trình đóng cửa khẩn cấp, đặt đất nước vào thế rủi ro nghiêm trọng”. Ông cũng cáo buộc đảng Dân chủ cố tình trì hoãn quá trình phê chuẩn nhân sự và “kéo dài” cuộc khủng hoảng bằng cách chặn bỏ phiếu các vị trí trọng yếu trong Bộ Năng lượng.

Trước khi bị cắt giảm ngân sách, NNSA có hơn 65.000 nhân viên và nhà thầu trên toàn quốc, phụ trách duy trì kho vũ khí hạt nhân, kiểm soát phổ biến hạt nhân và giám sát hoạt động của lực lượng hải quân Mỹ.

Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright. Ảnh: Reuters.

Trong kế hoạch ứng phó mới nhất, Bộ Năng lượng tuyên bố chỉ giữ lại các nhân sự vận hành “hệ thống kiểm soát trọng yếu” và lực lượng chống phổ biến hạt nhân, nhưng không nêu rõ số lượng cụ thể.

Cùng lúc đó, hàng loạt cơ quan liên bang buộc phải ngừng cung cấp dịch vụ công, hàng nghìn nhân viên bị cho nghỉ việc tạm thời. Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Nhà Trắng Kevin Hassett cảnh báo, nếu Quốc hội không đạt được thỏa thuận sớm, chính phủ có thể tiến hành sa thải hàng loạt.

Trên chương trình của CNN, ông Hassett nói: “Nếu Tổng thống thấy các cuộc đàm phán không còn lối ra, tình huống sa thải là điều khó tránh”.

Nguồn tin từ Nhà Trắng cho biết, Giám đốc Ngân sách Russ Vought đã thông báo với các nghị sĩ Cộng hòa rằng việc sa thải có thể diễn ra trong vòng hai ngày tới, nhắm vào các cơ quan “không phù hợp với ưu tiên” của chính quyền Trump.

Fed hoạt động "mù", tỷ lệ thất nghiệp tăng cao

Chính phủ đóng cửa khiến hàng loạt cơ quan thống kê liên bang tê liệt, trong đó có Cục Thống kê Lao động (BLS) - cơ quan công bố các số liệu kinh tế then chốt như báo cáo việc làm và chỉ số giá tiêu dùng (CPI).

Việc ngừng công bố dữ liệu khiến Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) rơi vào tình thế “đi trong bóng tối”, khó có căn cứ để đưa ra quyết định chính sách tiền tệ, trong khi thị trường đang kỳ vọng Fed tiếp tục hạ lãi suất trong tháng 10.

“Chừng nào chính phủ còn đóng cửa, chúng ta vẫn phải hoạt động trong mù mờ thông tin”, ông Michael Feroli, Kinh tế trưởng Tập đoàn JP Morgan, nhận định. Tuy vậy, ông cho rằng Fed nhiều khả năng vẫn sẽ hạ lãi suất trong bối cảnh tăng trưởng trì trệ hiện nay.

Chính phủ Mỹ đóng cửa đã để lại khoảng trống dữ liệu được coi là “kim chỉ nam” của nền kinh tế và là chìa khóa để đoán định chính sách lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed). Ảnh: Reuters.

Tác động tiêu cực của tình trạng chính phủ Mỹ đóng cửa không chỉ dừng lại ở khía cạnh hành chính, mà còn lan rộng trong tâm lý xã hội và thị trường tài chính. Trước hết, trái phiếu Mỹ - vốn được xem là tài sản an toàn bậc nhất thế giới - có nguy cơ bị ảnh hưởng khi giới đầu tư lo ngại khủng hoảng kéo dài.

Đáng lo hơn, niềm tin tiêu dùng - trụ cột chiếm tới 70% tổng hoạt động kinh tế Mỹ - đang suy giảm rõ rệt. Việc hàng trăm nghìn công chức liên bang bị tạm nghỉ việc hoặc mất thu nhập khiến họ buộc phải thắt chặt chi tiêu, kéo theo tâm lý e dè lan sang cả khu vực tư nhân.

Trong bối cảnh đó, tình hình việc làm tại Mỹ tiếp tục ảm đạm. Thống kê cho thấy, trong tháng 8, nền kinh tế lớn nhất thế giới chỉ tạo thêm 22.000 việc làm mới - mức thấp kỷ lục trong nhiều năm.

Các tháng trước đó cũng không khả quan hơn, khi tỷ lệ thất nghiệp dài hạn tăng mạnh: hơn 1,8 triệu người thất nghiệp trên 27 tuần, chiếm gần 25% tổng số người không có việc làm.

Đặc biệt, nhóm lao động trẻ mới tốt nghiệp đang chịu tác động nặng nề. Tỷ lệ thất nghiệp của nhóm tuổi 22-27 hiện lên tới 5,3%, cao hơn hẳn mức trung bình toàn quốc là 4,3%. Khi thất nghiệp kéo dài, sức mua sụt giảm và niềm tin lung lay, nền kinh tế Mỹ đứng trước nguy cơ giảm tốc mạnh hơn nữa.

Tình trạng tê liệt cũng lan sang lĩnh vực tài chính. Nhiều doanh nghiệp dự kiến phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) buộc phải tạm dừng do Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) chưa thể phê duyệt hồ sơ.

Diễn biến này đe dọa “làm nguội” thị trường IPO vốn đang sôi động trong những tháng gần đây và có thể khiến dòng vốn đầu tư trên Phố Wall chững lại đáng kể.

Giá vàng cao kỷ lục, USD mất giá

Việc chính phủ Mỹ đóng cửa càng khiến cho giới đầu tư càng lo ngại về rủi ro bất ổn. Điều này được cho là nguyên nhân then chốt khiến giá vàng thế giới chạm mức kỷ lục - vượt 3.900 USD/ounce, theo Kitco News.

Giá vàng chạm mốc cao nhất mọi thời đại với 3.939 USD/ounce vào ngày 6/10. Ảnh: Kitco News.

Ngay chiều 1/10, USD mất giá so với các tiền tệ lớn khác. Dollar Index - đo sức mạnh của đồng bạc xanh với 6 tiền tệ lớn - giảm phiên thứ 4 liên tiếp. Chỉ số này có thời điểm về 97,5 - thấp nhất một tuần.

Chứng khoán Mỹ tuần trước và 2 phiên đầu tuần này vẫn đi lên. Tuy nhiên, các chỉ số tương lai hiện lại giảm. Trong phiên giao dịch liền trước vào ngày 30/9, chỉ số Dow Jones của New York tăng 0,2%, đóng cửa ở mức 46.397,89 điểm, còn chỉ số FTSE 100 của London tăng 0,5% lên 9.350,43 điểm.

Dù vậy, hợp đồng tương lai gắn với cả 3 chỉ số chính tại New York đều giảm, trong đó chỉ số Dow Jones không còn duy trì được mức kỷ lục trước đó.

Hiệu ứng domino lan rộng ra kinh tế toàn cầu

Tác động của việc chính phủ Mỹ đóng cửa không chỉ giới hạn trong phạm vi nội địa mà còn tạo ra “hiệu ứng domino” lan rộng ra nền kinh tế thế giới. Sau những biến động mạnh trên thị trường vàng và chứng khoán, chuỗi cung ứng toàn cầu cũng bắt đầu hứng chịu hậu quả.

Việc thiếu hụt nhân sự tại các cơ quan hải quan liên bang khiến quy trình xử lý hồ sơ nhập khẩu bị đình trệ, hàng hóa bị ùn ứ tại các cảng lớn. Tình trạng tắc nghẽn này kéo theo chi phí vận chuyển và lưu kho tăng cao, dẫn đến hàng loạt hệ lụy về tồn kho không chỉ với doanh nghiệp Mỹ mà còn với các đối tác thương mại khắp thế giới.

Không dừng lại ở đó, hoạt động của các cơ quan liên bang phụ trách kiểm soát xuất - nhập khẩu, cấp phép hàng hóa, kiểm định an toàn thực phẩm - dược phẩm và thông quan an ninh cũng bị tê liệt. Điều này khiến dòng chảy thương mại xuyên biên giới bị gián đoạn, gây thiệt hại cho cả nhà xuất khẩu lẫn nhà nhập khẩu.

Nếu tình trạng đóng cửa kéo dài, mức độ đình trệ trong hệ thống logistics và thương mại sẽ ngày càng nghiêm trọng. Với các quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chi phí thuế và vận tải đang leo thang, khó khăn sẽ càng chồng chất.

Cùng lúc đó, khi sức mua của người tiêu dùng Mỹ suy giảm vì mất việc và thắt chặt chi tiêu, doanh số bán hàng toàn cầu từ điện tử, thời trang đến nông sản cũng sẽ bị kéo lùi, làm chậm nhịp hồi phục kinh tế thế giới vốn đang mong manh sau nhiều biến động.