Trương Hiển là một nghệ nhân làm đồ thủ công từ len, đồng thời cũng là một bà mẹ toàn thời gian thuộc thế hệ 8x. Năm 2020, cô đã đưa trải nghiệm làm mẹ của mình vào các tác phẩm làm từ len, dùng từng mũi kim để tạo nên hình ảnh cơ thể trong quá trình mang thai, bụng bầu căng tròn như quả bóng, những vết rạn da, bầu ngực sưng tấy, rỉ sữa và teo tóp trong thời kỳ cho con bú. Cô cũng không ngần ngại đề cập đến nỗi đau đớn của quá trình sinh nở và chứng trầm cảm sau sinh.
Từng tự ti khi làm người mẹ toàn thời gian
Thông qua sáng tạo nghệ thuật, Trương Hiển không chỉ nhìn sâu vào nội tâm mình mà còn gửi gắm những suy tư về thiên chức làm mẹ. Cô chia sẻ một cách chân thành: "Phần lớn những vất vả của người mẹ đã bị lãng quên, và tình phụ tử không phải là điều tự nhiên mà có". Cô cũng cho rằng: "Việc chỉ ca ngợi sự vĩ đại của người mẹ sẽ trở thành một loại gông cùm hay sự ràng buộc. Chúng ta cũng nên ca ngợi những điều bình dị, ca ngợi sự bình thường".
Nghệ nhân thủ công sinh năm 1985 này đã tổ chức hai triển lãm cá nhân và hiện tại, các tác phẩm của cô đang được trưng bày tại Phúc Châu (Trung Quốc). Những người mẹ và trẻ em thường là những đối tượng dễ dàng đồng cảm nhất với tác phẩm của cô.
"Danh xưng 'mẹ toàn thời gian' từng khiến tôi rất tự ti và xấu hổ. Tôi tốt nghiệp chuyên ngành Hoạt hình tại Học viện Hý kịch Trung Quốc. Sau khi tốt nghiệp, tôi từng dạy luyện thi, dạy vẽ cho trẻ em và phần lớn thời gian làm công việc thiết kế UI game tại Bắc Kinh (Trung Quốc). Năm 2014, tôi tình cờ thấy một bộ ảnh chuột len dạ trên mạng, cảm thấy chúng rất sinh động nên đã tìm kiếm các hướng dẫn trên mạng. Mỗi ngày sau khi tan làm, tôi dành hai tiếng trước khi đi ngủ để làm len dạ tại nhà" - Trương Hiển tâm sự.
Cô kết hôn năm 2015 và sinh con 3 năm sau đó. Giống như hầu hết mọi người, cô phải tự mình chăm sóc con. Trong thời gian ở cữ, người thân có thể đến giúp đỡ, nhưng ngoài ra, việc chăm con, dọn dẹp nhà cửa, nấu nướng cứ lặp đi lặp lại. Những công việc không tên này khiến những vất vả của người mẹ thường bị bỏ qua.
Khi mang thai, cô đã nghĩ đến việc cân bằng giữa con cái và sự nghiệp, nhưng sau đó nhận ra là không thể. Năm 2019, khi con được hơn một tuổi, cô đã nghĩ đến việc quay trở lại đi làm. Cô đã đi phỏng vấn vài công việc nhưng đều không thành công. Các nhà tuyển dụng thường hỏi cô đã kết hôn chưa, đã sinh con chưa, con bao nhiêu tuổi. Đó cũng là một hình thức phân biệt đối xử trong công việc. Cô làm trong một ngành nghề mới, và những người trẻ tuổi luôn được ưa chuộng hơn. Khoảng thời gian đó, cô khá tự ti và nghĩ rằng mình sắp 'xong đời' rồi.
Cùng năm đó, một người bạn rất thân của cô qua đời. Cô và bạn đã hẹn gặp nhau vào ngày hôm sau, nhưng khi cô đến, cô chỉ thấy cô ấy nằm trong một chiếc quan tài nhỏ hẹp. Hình ảnh đó đã gây ra cho Trương Hiển một cú sốc rất lớn, một cảm giác trống rỗng tột cùng. Cuộc sống dường như chẳng còn ý nghĩa gì nữa. Một thời gian dài sau đó, cô không muốn làm gì cả. Vì dịch bệnh, cô lại bị mắc kẹt ở nhà. cô nghĩ mình không thể tiếp tục như vậy, nên đã quyết định từ bỏ mọi lối thoát khác, không đi làm nữa, mà chỉ tập trung vào làm đồ thủ công xem sao.
Nói về những khó khăn, Trương Hiển giãi bày:
"3 năm đầu chăm con thực sự là 'vật lộn'. Thời gian của một người mẹ bị phân mảnh, con cần tôi lúc nào là tôi phải có mặt ngay lúc đó. Ban ngày, tôi tranh thủ sáng tác trong những khoảng thời gian rảnh rỗi khi chăm con. Con có 5 phút rảnh là tôi lại tranh thủ chọc vài mũi kim.
Chỉ có ban đêm mới thực sự là thời gian của riêng tôi. Sau khi ru con ngủ, tôi cũng không nỡ ngủ. Tại ban công nhỏ 3m2 của mình, gần như mỗi ngày tôi đều làm việc đến 3 giờ sáng. Thời gian thật quý giá! Mãi đến khi con đi học mẫu giáo, tôi mới điều chỉnh thời gian sáng tác sang ban ngày".
Những tác phẩm đầu tiên của cô là bộ sưu tập 'Modigliani', kết hợp giữa len dạ và các nhân vật trong tranh sơn dầu của Modigliani, chủ yếu là hình ảnh phụ nữ. Nhiều nhân vật trong tranh của Modigliani không có nhãn cầu, trông rất trống rỗng nhưng cũng rất cuốn hút. Tác phẩm ấn tượng nhất là 'Jeanne đội mũ', bên dưới chiếc mũ rộng vành là một khuôn mặt u sầu.
"Trở thành Mẹ"
Khi con lớn hơn một chút, cô bắt đầu nhìn lại những trải nghiệm của mình trong vài năm qua, cụ thể hóa từng giai đoạn vào một tác phẩm điêu khắc. Mọi tác phẩm đều là dịp để tự soi xét bản thân, tìm lại phần cô đã mất mát trong quá trình sáng tạo.
"Trở thành Mẹ - Giai đoạn Nuôi con bằng sữa mẹ" 2021
"Trở thành Mẹ - Giai đoạn Nuôi con bằng sữa mẹ" 2021 là tác phẩm đầu tiên trong series "Trở thành Mẹ", trông giống ba hàng vú. Cô muốn miêu tả sự thay đổi của ngực phụ nữ trong thời gian cho con bú.
Hàng vú đầu tiên biểu hiện tình trạng ngực căng sữa, cảm giác sưng như một quả cầu sắt, đụng vào là đau điếng; hàng thứ hai là tình trạng sữa rỉ, điều mà mẹ nào cũng thường gặp, vừa thay áo xong đã bị sữa làm ướt lại, đôi khi còn phải chịu đau đớn từ nứt núm vú, càng cho bé bú càng thấy đau; hàng vú cuối cùng phẳng lì, theo sự hút mạnh từ bé, ngực lại xẹp xuống.
"Tôi cảm thấy, trong thời kết nuôi con bằng sữa, người mẹ không khác gì một con bò sữa, ngực chỉ tồn tại như một công cụ. Đôi khi tôi thấy ngực của mình không thuộc về mình, có thể nói nó như là của cộng đồng, ai đến nhà cũng có thể sờ một cái, hỏi sao chưa có sữa? Tôi thấy đó là điều mất mặt. Trong bối cảnh xã hội truyền thống Trung Quốc, bạn muốn phản đối nhưng người lớn tuổi coi đó là chuyện bình thường" - Trương Hiển nói.
"Trở thành Mẹ - Quá trình Sinh nở" 2022
Trưởng Hiển nói rằng khi cô đang trong lúc vượt cạn, người phụ nữ nằm bên giường kế bên kêu la thảm thiết, tiếng hét của cô ấy vang vọng khắp phòng sinh và cô không thể không chú ý đến cô ấy. Các bác sĩ thường khuyến cáo nên sinh thường trước, cô nghe thấy cô ấy vừa khóc vừa nói lớn: "Làm ơn, hãy để tôi sinh mổ đi!".
Trong lúc cô ấy đang vật lộn, tấm vải đắp trên người tuột xuống, cô nhìn thấy chân cô ấy bị gãy. Bỗng nhiên, đau đớn của việc sinh nở dường như được thể hiện một cách hữu hình.
Sau đó, khi tác phẩm được trưng bày, có một đứa trẻ hỏi mẹ nó, "Tại sao bà mẹ trong tác phẩm lại bị gãy chân?". Đứa bé tự suy đoán: "Vì chúng ta không thể cảm nhận được mức độ đau đớn khi mẹ sinh chúng ta, nên tác giả muốn dùng việc gãy chân để nói cho chúng ta biết nó đau đến thế nào".
"Hành trình làm Mẹ - Biến Đổi" năm 2022
Trương Hiển chọc len tạo nên những vết rạn da trên bụng bầu
"Hành trình làm mẹ - Biến đổi" thể hiện rõ ràng nhất sự thay đổi về thể chất và tâm lý trước và sau khi sinh. Trước khi sinh, ngực vẫn mỏng manh, nhẵn nhụi, trong khi bụng thì to lớn, đang đầy lòng trắc ẩn chờ đợi em bé chào đời. Sau khi sinh, ngực bỗng căng tròn lên, nhưng bụng lại xẹp đi, chùng nhão, da thừa chất đống.
Bộ ảnh "Tôi không bệnh nhưng tôi mệt" 2022-2023
"Tôi không bệnh nhưng tôi mệt" lấy cảm hứng từ bộ phim Nhật Bản "Ngôi Nhà Trên Dốc", người mẹ mặc đồ đen cúi đầu, tay sưng phồng, như thể đang ôm ấp điều gì đó. Người mẹ mặc đồ trắng cuộn mình, cũng đang suy ngẫm về hoàn cảnh của mình, họ đối diện với những khó khăn trong việc nuôi dạy con cái như hai nhân vật chính trong phim.
Trầm cảm sau sinh, theo Trương Hiển, một mặt là do hormone trực tiếp ảnh hưởng đến tâm trạng, có lúc cô nhìn thấy cốc nước lã trên bàn đã muốn khóc, nhìn ra cửa sổ, cảm giác nhảy xuống cũng chẳng sao.
Về mặt tinh thần, cô cảm thấy sự quan tâm và hiểu biết của gia đình đối với người mẹ quá ít, họ chăm sóc nhiều hơn cho con cái. Họ không thể cảm nhận được tâm trạng bạn đang trải qua, bạn kể lể với họ nhưng họ không thể đồng cảm. Theo thời gian, thậm chí bạn còn cảm thấy mình có vẻ hơi làm quá?
Bộ ảnh "Lắng nghe" 2023
Cô nhận được rất nhiều động viên từ mạng xã hội, có rất nhiều tin nhắn riêng từ các bà mẹ nội trợ gửi đến cô. Đáng nhớ là một hôm lúc hai giờ sáng, cô nhận được một tin nhắn, một bà mẹ nói với cô rằng: "Tôi đã xem tác phẩm của bạn, xúc động đến mức lật mình trên giường, chính tác phẩm của bạn làm tôi cảm thấy cuộc sống đáng quý trở lại, hy vọng bạn tiếp tục cố gắng, để khích lệ nhiều người hơn!".
Lúc đó Trương Hiển cũng rất mơ hồ, mỗi ngày đều giằng xé giữa việc kiên trì và từ bỏ, lời nói của người lạ đã truyền cho cô nhiều sức mạnh: "Tôi lần đầu nhận ra, rằng tác phẩm của mình cũng có thể truyền cảm hứng cho người khác".
"Chính đứa trẻ đã cứu tôi vào lúc đó"
"Muốn yên lặng" 2023
Trương Hiển tâm sự thế này.
Có những lúc, con trai tôi rất nghịch ngợm, khiến tôi cảm giác như có một chú khỉ nhỏ luôn quấn quýt xung quanh mình, liên tục làm phiền như "Tôn Ngộ Không đọc kinh". Tôi thực sự mong muốn có một chút thời gian riêng để suy nghĩ về những việc của bản thân mình. Vì vậy, tôi tạo ra hình ảnh của một nữ nhân vật có chút nét đặc trưng của Phật, với đôi mắt nửa nhắm, muốn tiến vào thế giới nội tâm của mình với tư thế tu tập.
Thực tế, "chú khỉ nhỏ" không chỉ biểu trưng cho đứa trẻ, mà còn phản ánh thế giới bên ngoài, bao gồm gia đình, xã hội, và mối quan hệ bạn bè. Đôi khi, chúng ta cũng muốn trốn tránh và phản kháng, để tìm kiếm một chốn thanh tịnh trong tâm hồn mình.
"Gai" 2023
Trong giai đoạn tạo ra "Gai", Trương Hiển cảm thấy rất bồn chồn. Một mặt, khi bắt đầu làm thủ công, gia đình cô không mấy hỗ trợ, công việc cũng không kiếm được tiền. Mặt khác, cô mong muốn chứng tỏ bản thân mình qua công việc đó.
Cô tự trang bị cho mình một cái đầu đầy gai, nhìn chăm chú vào con nhím đang được đỡ bởi đôi tay, thực chất muốn thể hiện một cảm xúc phức tạp. Trong cuộc sống, chúng ta thường bị cảm xúc chi phối, mắc kẹt trong "ngục tù" của cảm xúc mà không thể thoát ra. Cô nói muốn ngụy trang bản thân, cũng muốn giải phóng bản thân, muốn sống một chút ích kỷ, không quan tâm đến sự chấp nhận của người khác, cô vẫn muốn là chính mình.
"Không!", "Haha!", "Hừ!" 2024
Một bộ ảnh về đôi tay mũm mĩm là sự mở rộng từ "Gai", biểu thị hóa từng cảm xúc nhỏ. Tính cách của Trương Hiển ôn hòa, nhưng thực sự cô rất khao khát được một chút rock n' roll, tự do, thậm chí là mong ước bản thân có thể mọc ra gai.
"Tôi nghĩ rằng chỉ ca ngợi sự vĩ đại của người mẹ sẽ trở thành một loại xiềng xích hoặc sự chi phối. Chúng ta cũng nên ca ngợi sự bình thường, ca ngợi điều tầm thường. Mẹ tôi là một người phụ nữ rất mềm mại và kiên cường, nhưng cuộc sống của bà không có sự tự lập, chỉ có gia đình. Tôi đã hỏi bà, bà có ước mơ gì không? Bà nói giấc mơ của bà là chúng tôi sống tốt.
Đối với hôn nhân và sinh nở, họ coi đó là bắt buộc. Đến thế hệ chúng tôi, chúng tôi coi đó là lựa chọn. Mặc dù bây giờ tôi là một người mẹ, nhưng tôi không nghĩ mỗi người đều phải chọn lập gia đình và sinh con" - Trương Hiển trải lòng.
Chồng của Trương Hiển nấu ăn
Cô chia sẻ thêm rằng:
"Tôi luôn tin rằng, tình yêu của người cha không phải là bẩm sinh mà là được nuôi dưỡng. Khi con trẻ chỉ mới một hai tuổi, cảm giác của người cha rất yếu. Chồng tôi thậm chí không thay tã lót mấy lần. Sau đó, anh ấy đôi khi nấu một bữa ăn ngon và được con khen ngợi không ngừng, "Bố là đầu bếp lớn nhất nhà chúng ta", anh ấy cảm thấy vui vẻ hơn và nấu ăn thường xuyên hơn. Dần dần, tôi cũng thấy trách nhiệm của người cha ngày càng mạnh mẽ.
Tôi có phần là người có tính cách làm vui lòng người khác và hiện tại đã bắt đầu điều chỉnh, nhiều việc tôi không làm nữa, tôi sẽ nói với chồng tôi, anh làm đi. Trong hôn nhân, thực tế không nên có quá nhiều cảm giác hy sinh, mà là tìm kiếm sự cân bằng.
Trương Hiển sáng tạo "Bản thân", mong muốn có thể "nở ra một bông hoa nhỏ"
Trương Hiển và con trai trong cuộc sống hàng ngày
Khi mệt mỏi nhất, dường như tôi không bao giờ hối tiếc việc sinh con. Bản thân trẻ con rất dễ thương, tôi cảm thấy tất cả áp lực và năng lượng tiêu cực thực sự không phải do trẻ con mang lại.
Khi bạn tôi qua đời, lúc đó tôi cảm thấy hoàn toàn không có sức sống. Sau đó trở lại khách sạn, đứa trẻ lao vào ôm tôi và gọi mẹ, khi nhìn thấy sinh mạng nhỏ bé này, đột nhiên tôi cảm nhận được một ý nghĩa bản năng. Trong giây phút tôi cảm thấy bất lực nhất, chính đứa trẻ đã cứu lấy tôi.
Cảnh tượng của triển lãm cá nhân đầu tiên của Trương Hiển: "Trở thành Mẹ"
Khi con tôi đi học, thời gian của tôi trở nên nhiều hơn. Sau khi đại dịch kết thúc, tôi muốn đi ra ngoài để xem xét và dần dần có được triển lãm đầu tiên của mình.
Khi tác phẩm được trưng bày trong không gian triển lãm, tôi cảm thấy mình giống như một người đọc lớn, tôi sử dụng tác phẩm để đọc lên những kinh nghiệm, cảm xúc và tình cảm của mình. Tôi rất biết ơn mỗi người đã đến lắng nghe và cảm thông, tôi cũng hy vọng mang lại một số hiểu biết và an ủi cho những người có trải nghiệm chung.
Với việc tác phẩm ngày càng tăng, phản hồi tích cực càng nhiều, tôi càng trở nên kiên định. Mong muốn của tôi thực sự rất đơn giản, hy vọng những phụ nữ làm mẹ toàn thời gian có thể nhận được nhiều sự công nhận và thấu hiểu hơn.
