Hầu như bậc cha mẹ nào cũng mang trong mình ước vọng "con trai thành rồng, con gái hóa phượng", mong con cái xuất chúng, thành công, hơn đời cha mẹ. Kỳ vọng ấy vốn chẳng có gì sai. Tuy nhiên, nếu tâm lý của cha mẹ không thay đổi cùng với sự phát triển của giáo dục hiện đại, thì ước mơ ấy rất dễ biến thành một dạng "tự lừa dối mình". Bởi lẽ, thiên tài chỉ chiếm số ít, còn phần lớn chúng ta đều là những con người bình thường với năng lực bình thường.
Trên mạng gần đây, một bà mẹ ở Trung Quốc chia sẻ hình ảnh cậu con trai mà chị từng gọi là "thiên tài lớp 1". Trong bài đăng, người mẹ bộc lộ sự hoang mang và thất vọng: đứa trẻ từng được khen ngợi, từng khiến chị tự hào, nay dường như đã đánh mất ánh hào quang ấy. Bài viết nhanh chóng thu hút hơn 2.400 bình luận và hầu hết đều khuyên chị hãy tỉnh táo lại.
Người mẹ cho rằng con trai mình là thiên tài sa ngã.
"Thiên tài lớp 1" và 2.400 lời khuyên tỉnh mộng
Người mẹ nhớ lại: khi con học lớp 1, cậu bé dễ dàng đạt điểm tuyệt đối, được giáo viên khen ngợi hết lời. Nhưng vài năm sau, cậu bắt đầu mất hứng học tập, kết quả sa sút, thậm chí còn nói dối. Chị bối rối hỏi: "Vì sao đứa con từng là thiên tài của tôi lại không còn xuất sắc nữa?".
Người mẹ thậm chí còn dùng cụm từ "thiên tài sa ngã" để miêu tả sự thay đổi của con, ngập tràn nghi ngờ và thất vọng. Nhiều người đọc bài viết ấy đã thẳng thắn chỉ ra rằng, cậu bé này thậm chí chưa bao giờ thực sự là thiên tài, chỉ là một đứa trẻ từng học tốt hơn bạn bè một chút mà thôi.
Trong phần bình luận, hầu như tất cả cư dân mạng đều khuyên người mẹ nên tỉnh mộng. Một người tự xưng là giáo viên tiểu học cho biết, trong lớp của anh, có hơn hai mươi học sinh đạt điểm tuyệt đối ở lớp 1, điều này hoàn toàn bình thường và không thể xem là "thiên tài".
Điều khiến nhiều người bức xúc hơn cả là việc người mẹ dùng từ "sa ngã" để nói về chính con mình. Cách dùng từ đó cho thấy chị đã đặt quá nhiều áp lực lên đứa trẻ, coi con là "thiên tài" quá sớm, yêu cầu con duy trì thành tích phi thực tế. Việc này không chỉ bộc lộ tư duy giáo dục cực đoan của phụ huynh, mà còn gây hại nhiều hơn lợi cho quá trình phát triển tâm lý của trẻ.
Trẻ không cần nhãn "thiên tài", mà cần được định hướng và đồng hành
Lịch sử cho thấy, đúng là từng có những đứa trẻ tài năng xuất chúng. Nhưng "thiên tài" thật sự luôn là thiểu số. Ngay cả khi một đứa trẻ thể hiện năng lực vượt trội trong giai đoạn đầu, không ai có thể đảm bảo ưu thế đó sẽ kéo dài đến tuổi trưởng thành.
Sự phát triển của trẻ là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố: môi trường gia đình, phương pháp giáo dục, nền tảng xã hội, sức khỏe tinh thần… Một thời điểm "xuất sắc" không đủ để dự đoán toàn bộ tương lai.
Thay vì vội vàng gắn nhãn cho con, cha mẹ nên tập trung vào việc hỗ trợ và dẫn dắt con một cách rõ ràng, thực tế. Vị phụ huynh trong câu chuyện trên từng nói với con rằng: "Học là vì bản thân con, mẹ chẳng mong con phải làm gì lớn lao".
Nghe qua có vẻ đúng đắn, nhưng thực ra lại quá trừu tượng và vô nghĩa đối với trẻ nhỏ. Học sinh tiểu học chưa thể hiểu "giá trị lâu dài" của việc học; điều chúng cần là sự động viên cụ thể, hướng dẫn chi tiết và trải nghiệm tích cực, chứ không phải những lời giáo huấn xa vời.
Trẻ lớp 1 đạt điểm cao thường chỉ vì được rèn luyện sớm hơn bạn bè, có trí nhớ tốt hơn hoặc tập trung hơn. Những ưu thế này sẽ giảm dần khi chương trình học khó hơn. Trong khi đó, những đứa trẻ "khởi đầu chậm" lại có thể tiến bộ nhanh hơn nhờ khả năng thích ứng và nỗ lực.
Sự phát triển của trẻ là một hành trình dài, không thể đo đếm bằng vài kỳ thi hay bảng điểm. Cha mẹ cần học cách buông bỏ ảo tưởng "thiên tài", thay vào đó là đồng hành, lắng nghe và nuôi dưỡng niềm vui học tập. Bởi đối với đa số trẻ em, niềm vui khi học và sự trưởng thành lành mạnh còn quý giá hơn rất nhiều so với cái mác "xuất sắc" sớm nở chóng tàn.
