Vào tháng 5/2025, các nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga đã ghi nhận sự xuất hiện của hai cá thể Sẻ đồng ngực vàng (Emberiza aureola) – loài chim di cư quý hiếm, hiện đang bên bờ tuyệt chủng ngoài tự nhiên.
Hai cá thể Sẻ đồng ngực vàng được phát hiện trong đợt khảo sát khu hệ chim tại đảo Ba Mùn (Vườn Quốc gia Bái Tử Long, tỉnh Quảng Ninh). Đây là tín hiệu quan trọng cho thấy hệ sinh thái tại khu vực Đông Bắc Việt Nam, đặc biệt là Bái Tử Long, vẫn còn giữ được những điều kiện sinh cảnh phù hợp cho các loài chim hoang dã trong mùa di cư.
Theo các chuyên gia, sự có mặt của loài này tại đây chứng tỏ vùng lõi vườn quốc gia đóng vai trò như một "trạm dừng chân" sinh học an toàn, cần được ưu tiên bảo vệ.
Sẻ đồng ngực vàng (Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga).
Loài chim quý hiếm đang cực kỳ nguy cấp
Sẻ đồng ngực vàng là loài chim thuộc họ Sẻ đồng (Emberizidae), phân bố chủ yếu tại khu vực Á – Âu. Chúng từng có số lượng hàng chục triệu cá thể, nhưng đã suy giảm hơn 90% trong vòng 40 năm qua do săn bắt trái phép, mất sinh cảnh và biến đổi đất nông nghiệp.
Từ năm 2017, loài này được xếp vào nhóm Cực kỳ nguy cấp (CR) trong Sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), đồng thời có tên trong Sách Đỏ Việt Nam 2024.
Tại Việt Nam, sẻ đồng ngực vàng là loài chim trú đông rất hiếm gặp, thường di cư qua Tây Bắc, Đông Bắc, Trung Trung Bộ và Nam Bộ. Chúng ưa sinh cảnh mở như trảng cỏ, đồng ruộng, rừng ngập mặn hoặc vùng cây bụi gần nguồn nước, có thể sinh sống ở độ cao đến 1.730m.
Trong những năm gần đây, số lượng cá thể ghi nhận được ở nước ta ngày càng thưa thớt. Đáng chú ý, vào năm 2020 từng ghi nhận một đàn khoảng 50 cá thể tại khu vực đồng bằng Bắc Bộ – điều hiếm gặp hiện nay.
Một trong những nguyên nhân khiến loài chim này suy giảm nghiêm trọng là nạn săn bắt để làm món ăn “đặc sản”, đặc biệt tại các quốc gia nằm trên tuyến di cư. Ngoài ra, việc thu hẹp diện tích rừng, chuyển đổi đất nông nghiệp, ô nhiễm môi trường sống cũng góp phần làm mất nơi cư trú của chúng.
Nhận thấy mối đe dọa hiện hữu, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 04/CT-TTg ngày 17/5/2022, yêu cầu thực hiện các giải pháp cấp bách nhằm bảo vệ các loài chim hoang dã, di cư tại Việt Nam – trong đó có Sẻ đồng ngực vàng.
Giá trị sinh thái và môi trường của loài chim quý
Không chỉ là một trong những loài chim có ngoại hình nổi bật với bộ ngực vàng rực rỡ, sẻ đồng ngực vàng còn đóng vai trò mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn tự nhiên, góp phần duy trì cân bằng sinh thái. Sự hiện diện hay biến mất của loài này còn là chỉ báo sinh học về tình trạng môi trường đất, nước và mức độ ổn định của hệ sinh thái canh tác nông nghiệp.
Việc bảo vệ sẻ đồng ngực vàng cũng giúp ngăn chặn sự suy thoái của các hệ sinh cảnh quan trọng – đồng thời thúc đẩy ý thức cộng đồng trong việc bảo vệ động vật hoang dã, chống lại các hoạt động khai thác và buôn bán trái phép.
Là loài di cư xuyên lục địa, việc bảo vệ Sẻ đồng ngực vàng không thể là nỗ lực đơn lẻ của một quốc gia. Việt Nam hiện đang đóng vai trò là điểm trú đông và hành lang di cư của loài này, do đó việc duy trì hệ sinh thái tự nhiên, đặc biệt tại các vườn quốc gia và khu bảo tồn, là yếu tố then chốt trong chương trình bảo tồn chung.
Bảo vệ sẻ đồng ngực vàng không chỉ là cứu một loài chim, mà còn là hành động thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với cộng đồng bảo tồn quốc tế, góp phần giữ gìn sự đa dạng sinh học và hệ sinh thái lành mạnh cho thế hệ mai sau.
