Nghị quyết 71 đặt ra yêu cầu sắp xếp, tái cấu trúc các trường đại học, sáp nhập, giải thể các trường đại học không đạt chuẩn, sáp nhập các viện nghiên cứu với các trường đại học, chuyển một số trường về địa phương quản lý,... là một chủ trương đúng đắn, đột phá, quyết liệt và cách mạng trong hệ thống giáo dục đại học.
Động lực để giáo dục đại học bứt phá
PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, nhận định, đây là năm đầu tiên những chính sách đột phá theo Nghị quyết 71 bắt đầu đi vào cuộc sống. Nghị quyết lịch sử này thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng, đặt giáo dục lên hàng "quốc sách hàng đầu," coi giáo dục là động lực then chốt cho phát triển nhanh và bền vững.
Theo PGS.TS Trần Thành Nam, những chủ trương, chính sách đột phá nêu trên hội tụ lại, cùng tạo nên bệ phóng vững chắc để giáo dục Việt Nam cất cánh. Nghị quyết 71 không chỉ là một văn bản định hướng, mà còn thể hiện một tầm nhìn dài hạn và quyết tâm chính trị mạnh mẽ của lãnh đạo đất nước trong việc đưa giáo dục lên một tầm cao mới. Sự quyết tâm ấy, cộng hưởng với niềm tin và sự đồng lòng của toàn xã hội, đang thổi bùng lên ngọn lửa hi vọng về một nền giáo dục thực sự đổi mới, hội nhập.
Tất cả đều hiểu rằng giáo dục nước nhà đang đứng trước cơ hội lịch sử để bứt phá, và chúng ta không được phép bỏ lỡ vận hội này. Phía trước là chặng đường đổi mới gian nan nhưng đầy vinh quang. Với định hướng đúng đắn và sự đầu tư mạnh mẽ chưa từng có, giáo dục Việt Nam hoàn toàn có thể hiện thực hóa khát vọng vươn mình, sánh vai cùng các cường quốc năm châu trong tương lai không xa. Năm học 2025–2026 đã mở ra, hành trình mới đã bắt đầu - hành trình đưa "quốc sách hàng đầu" của chúng ta cất cánh bay cao, vì tương lai phồn vinh của dân tộc, PGS.TS Trần Thành Nam khẳng định.
Nâng tầm các cơ sở giáo dục đại học thực sự trở thành các trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp của quốc gia và của các vùng. Mạng lưới cơ sở giáo dục đại học đóng vai trò nòng cốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của các vùng và địa phương, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu các ngành, lĩnh vực trọng điểm; tuyển dụng ít nhất 2.000 giảng viên giỏi từ nước ngoài. Tăng bình quân 12%/năm đối với số công bố khoa học quốc tế, nguồn thu từ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; 16%/năm đối với số đăng ký sáng chế, văn bằng bảo hộ sáng chế. Phấn đấu ít nhất 8 cơ sở giáo dục đại học thuộc nhóm 200 đại học hàng đầu châu Á, ít nhất 1 cơ sở giáo dục đại học thuộc nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín.
Mục tiêu đến 2030 được đề ra trong Nghị quyết 71
Ngoài ra, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Giáo dục nhấn mạnh: "Nghị quyết 71 mang đến luồng gió mới cho giáo dục đại học với quyền tự chủ toàn diện cho các trường. Lần đầu tiên, các cơ sở giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp được tự chủ đầy đủ về học thuật, nhân sự và tài chính mà không còn phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính trước đó.
Điều này có nghĩa là các trường đại học được tự quyết định từ việc mở ngành, đổi mới chương trình đào tạo đến tuyển dụng, bổ nhiệm giảng viên và lãnh đạo (kể cả chuyên gia nước ngoài) phù hợp với chiến lược phát triển của mình".
Đồng thời, PGS.TS Trần Thành Nam cho biết, thực tế, Nghị quyết đặt mục tiêu đến năm 2030 Việt Nam có ít nhất 8 trường đại học thuộc top 200 châu Á và 1 trường nằm trong top 100 thế giới ở một số lĩnh vực – một mục tiêu đầy tham vọng nhưng khả thi khi các trường được trao quyền tự chủ và nguồn lực xứng đáng. Đây chính là động lực để giáo dục đại học bứt phá, đóng góp nhân lực chất lượng cao cho công cuộc hiện đại hóa, đồng thời nâng cao vị thế giáo dục Việt Nam trên bản đồ tri thức khu vực và thế giới.
Cách mạng trong hệ thống giáo dục đại học
Đồng quan điểm với PGS.TS Trần Thành Nam, Giáo sư Đỗ Thanh Bình, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, nhận định: "Nghị quyết 71 đặt ra yêu cầu sắp xếp, tái cấu trúc các trường đại học, sáp nhập, giải thể các trường đại học không đạt chuẩn, sáp nhập các viện nghiên cứu với các trường đại học, chuyển một số trường về địa phương quản lí,... là một chủ trương đúng đắn, đột phá, quyết liệt và cách mạng trong hệ thống giáo dục đại học.
Thực hiện chủ trương này của Đảng, hy vọng làm thay đổi bộ mặt nền giáo dục Việt Nam, trước hết là giáo dục đại học - nơi đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước – phải là trường ra trường theo đúng nghĩa của nó".
Trên thực tế, có những thời kì "trăm hoa đua nở", mỗi tỉnh thành phải có một hay vài trường đại học làm thước đo, tiêu chuẩn phát triển của một tỉnh. Cho nên nhiều cơ sở giáo dục đại học đã mở ra khi không chuẩn bị kịp đội ngũ nhà giáo, cơ sở vật chất,... kết quả cơ sở đó sống lay lắt, GS Đỗ Thanh Bình phân thích thêm.
Theo GS Đỗ Thanh Bình, việc sáp nhập hay giải thể các cơ sở giáo dục đại học, tinh gọn mạng lưới đại học chính là một bước tiến lớn, góp phần nâng cao năng lực đào tạo của các cơ sở giáo dục này, nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo đại học hiện nay.
Thực tế trong nhiều năm qua, ngành giáo dục đại học đã góp phần to lớn cho đất nước trong việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chất lượng cao. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ sở giáo dục có uy tín, được xã hội tin cậy, đã đào tạo ra được nhiều lớp cử nhân, kĩ sư, bác sĩ, thạc sĩ, tiến sĩ có năng lực,.. đáp ứng được yêu cầu của các cơ sở sử dụng lao động, thì vẫn còn đâu đó những cơ sở giáo dục chưa đảm bảo chất lượng trong đào tạo.
Có thể kể đến những vấn đề tồn tại như: đội ngũ nhà giáo có trình độ còn khiêm tốn, tiếp nhận đầu vào của người học thấp với mục tiêu để đảm bảo chỉ tiêu, có những cơ sở giáo dục đại học người học không muốn vào vì e ngại chất lượng, tốt nghiệp sẽ khó xin việc làm, GS Đỗ Thanh Bình chia sẻ.
Bên cạnh đó, GS Đỗ Thanh Bình cho rằng: "Chủ trương sáp nhập, tinh gọn mạng lưới giáo dục đại học là đúng đắn, là để nâng tầm đại học với tinh thần "trường ra trường, thầy ra thầy, trò ra trò", chứ không phải là một phép cộng các cơ sở giáo dục đại học. Tức là phải thay đổi về chất, về nội dung, chương trình đào tạo song hành với thay đổi cơ cấu. Chương trình, nội dung đào tạo phải theo kịp khu vực và tiếp cận với thế giới, phải đáp ứng được yêu cầu của đất nước trong thời kì đổi mới và vươn mình hiện nay.
Sáp nhập đại học không chỉ là thay tên trường đổi biển.
Không để sáp nhập theo kiểu "bình mới rượu cũ"
Nhận định về chủ trương sáp nhập các cơ sở giáo dục đại học, GS Đỗ Thanh Bình nêu quan điểm, đây không phải là một phép cộng đơn thuần, thay đổi tên gọi kiểu "bình mới rượu cũ" mà cốt lõi là phải thay đổi từ "bên trong" của trường đại học, trong đó chú trọng xây dựng cơ sở vật chất của nhà trường (trong quá trình đào tạo, sinh viên không chỉ học suông, chỉ nghe lí thuyết mà phải thực hành, phải dấn thân vào thực tiễn,…), nhà trường phải gắn với các xí nghiệp, các cơ sở sử dụng lao động, gắn với sản xuất, kinh doanh,…
Điều quan trọng và cốt tử là xây dựng được đội ngũ giảng viên có trình độ cao, chuyên nghiệp, tinh thông. Không có đội ngũ này thì đừng nói tới chất lượng trường đại học, trình độ đại học mà chúng ta đang mong đợi.
2 mục tiêu mà Nghị quyết 71 đặt ra và kì vọng đòi hỏi ngành giáo dục phải mạnh dạn thay đổi, nhưng thận trọng, chắc chắn và cụ thể. Tập trung đầu tư cho những cơ sở giáo dục đại học về nguồn lực (tài chính, con người, vật chất,…) sớm có khả năng bứt phá, vươn tầm khu vực, tiếp cận thế giới, không đầu tư dàn hàng ngang.
Bộ Giáo dục - Đào tạo vừa giao nhiệm vụ cho từng cơ sở giáo dục cùng với thế mạnh và chức năng riêng của mỗi trường, vừa cổ vũ động viên, khích lệ, khen thưởng kịp thời cho các cơ sở, các cá nhân, các nhà giáo, nhà khoa học có những đóng góp bứt phá cho ngành. Tuy nhiên, cũng cần chú trọng đến các cơ sở giáo dục ở địa phương có tính đặc thù (như miền núi,…) thúc đẩy giáo dục ở những khu vực này theo kịp các vùng miền khác, GS Đỗ Thanh Bình cho biết thêm.
Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị yêu cầu khẩn trương sắp xếp, tái cấu trúc các trường đại học; sáp nhập, giải thể trường không đạt chuẩn; xóa bỏ cấp trung gian; nghiên cứu sáp nhập các viện nghiên cứu với trường đại học; chuyển một số trường về địa phương quản lý.
Trừ các trường khối công an, quân đội và trường tư thục, lãnh đạo Bộ GD-ĐT cho biết sẽ sắp xếp lại khoảng 140 trường công lập. Hiện, Bộ tính toán nhiều phương án, như chuyển các trường thuộc khối trung ương, do bộ, ngành quản lý về địa phương; sáp nhập trường ở địa phương với trung ương, trường thuộc bộ/ngành với nhau... Một số trường sẽ bị giải tán nếu quy mô quá nhỏ, không đạt chuẩn.
Việc sắp xếp, theo Bộ trưởng, nhằm khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, không phát triển được.
(Còn nữa)
