Thị trường chứng khoán với các cuộc thi sắc đẹp
John Maynard Keynes đã so sánh thị trường chứng khoán với các cuộc thi sắc đẹp trên báo vào thời của ông như sau:
Đầu tư chuyên nghiệp có thể giống như những cuộc thi sắc đẹp trên báo trong đó những người chơi phải chọn ra sáu gương mặt khả ái nhất từ 100 bức ảnh, phần thưởng sẽ được trao cho người có lựa chọn gần nhất với lựa chọn trung bình của tất cả những người chơi; như vậy là những người chơi không chỉ chọn những gương mặt đẹp nhất đối với mình mà là gương mặt mà người chơi nghĩ rằng sẽ có nhiều khả năng thu hút sự chú ý của những người chơi khác trong khi những người này cũng xem xét vấn đề từ cùng một quan điểm như vậy.
Đó không phải là chọn những người thực sự xinh đẹp nhất căn cứ theo xét đoán tốt nhất của mỗi người, thậm chí cũng không phải là những người mà ý kiến chung coi là xinh đẹp nhất. Chúng ta đã đi đến cấp thứ ba khi chúng ta để trí tuệ của mình phán đoán xem ý kiến chung sẽ dự đoán ý kiến chung như thế nào.
Việc ai thực sự là người phụ nữ đẹp nhất ở đây không quan trọng. Cái bạn quan tâm là cố gắng dự đoán xem ai là người mà tất cả mọi người khác đều cho là đẹp nhất hoặc ai là người mà tất cả những người khác đều nghĩ rằng những người khác ngoài họ cho là đẹp nhất...
 |
| Thị trường chứng khoán được chuyên gia ví von như cuộc thi sắc đẹp. Ảnh: StockCake. |
Khi bạn nghe sự so sánh của Keynes giữa thị trường chứng khoán và cuộc thi sắc đẹp, điều cần nhấn mạnh là cuộc thi sắc đẹp của ông không phải là một cuộc trình diễn thông thường. Trong các cuộc trình diễn thông thường, người dự thi đẹp nhất sẽ thắng; ban giám khảo không cần phải hành động một cách có chiến lược.
Tương tự như vậy, trên thị trường chứng khoán, người ta có thể hình dung rằng các cổ phiếu có mức lợi tức cao nhất sẽ phải có giá cao nhất. Sự sâu sắc tuyệt vời của Keynes là đã giải thích làm thế nào một cuộc chơi chiến lược có thể vượt qua được thực tế trong việc xác định người thắng trên cả thị trường chứng khoán cũng như trong các cuộc thi sắc đẹp.
Trong cuộc thi trên báo, độc giả cần phải đặt mình vào vị trí của tất cả những người chơi khác cùng một lúc. Ở đây, lựa chọn người thắng cuộc của họ có rất ít liên quan đến những chuẩn mực đúng đắn hay tuyệt đối của cái đẹp mà chủ yếu là cố gắng tìm ra một tâm điểm mà tại đó các kỳ vọng là đồng quy.
Nếu có một người đẹp vượt trội hơn hẳn so với những người đẹp khác, cô có thể chính là tâm điểm cần thiết. Nhưng công việc của độc giả hiếm khi được dễ dàng như vậy. Hãy thử hình dung có đến một trăm người lọt vào vòng thi cuối cùng thực tế hầu như chẳng có gì khác biệt ngoài màu tóc của họ. Trong số 100 người đó chỉ có một cô tóc đỏ. Bạn có chọn cô tóc đỏ không?
Nhiệm vụ của độc giả là chỉ ra được sự đồng tình thực tế mà không cần đến giao tiếp. “Chọn người đẹp nhất” có thể là một quy tắc, nhưng điều này khó hơn rất nhiều so với chọn cô gái gầy nhất, hay cô tóc đỏ, hay cô gái có hai chiếc răng cửa thưa ngộ nghĩnh.
Bất kỳ điều gì gây khác biệt đều có thể trở thành tâm điểm và cho phép kỳ vọng của mọi người đồng quy tại đó. Vì lý do này không ngạc nhiên là nhiều người mẫu xinh đẹp của thế giới không phải là người có những nét hoàn hảo; đúng hơn, họ gần như hoàn hảo tuy có những khiếm khuyết thú vị khiến cho họ mang một phong cách có cá tính và trở thành tâm điểm.
Đầu tư vào thị trường chứng khoán cũng có nhiều đặc điểm tương tự như vậy. Giá cổ phiếu tăng khi cầu tại mức giá cũ vượt quá cung. Để kiếm tiền trên thị trường này, mục tiêu của bạn là chỉ ra được đâu là cổ phiếu mà những người khác cho là chuẩn bị lên giá. Cũng như mọi khi, họ tính toán điều này bằng cách đặt mình vào vị trí của tất cả những người khác cùng một lúc. Nhưng khi điều này xảy ra thì mọi thứ sẽ biến mất.
Giá cổ phiếu có thể leo thang đến một mức vô lý và sau đó lại đâm sầm xuống đất. Sự sụp đổ của thị trường chứng khoán tháng 10 năm 1987 chỉ là một cú va chạm nhẹ so với một số vụ sụp đổ khác do đầu cơ bong bóng trong lịch sử. Từ năm 1634 đến 1638 giá của các búp hoa uất kim cương (tuy líp) ở Hà Lan tăng đột ngột đến vài nghìn phần trăm và sau đó lại giảm còn nhanh hơn thế. Tình tiết này được biết đến ngày nay với cái tên hội chứng điên của hoa tulip.
Quan điểm rút ra từ toàn bộ những điều nói trên là điểm cân bằng có thể dễ dàng xác định bởi ý tưởng mới nảy sinh hay ý thích nhất thời. Không có cơ sở để bảo đảm rằng thí sinh đẹp nhất sẽ được chọn cũng như chứng khoán tốt nhất sẽ lên giá nhanh nhất. Có một vài lực lượng tác động theo một hướng đúng đắn. Mức cổ tức dự đoán cao cũng tương tự như gương mặt đẹp của thí sinh thi hoa hậu là một trong số nhiều điều kiện cần nhưng chắc chắn chưa đủ bởi vẫn luôn còn những ý kiến mới nảy sinh hay nhất thời tùy hứng.
