Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) vừa công bố báo cáo mang tên “Những phát hiện loài mới ở vùng sông Mê Kông mở rộng 2023”, ghi nhận 234 loài động, thực vật mới được phát hiện trong khu vực.
Báo cáo là kết quả tổng hợp từ công trình nghiên cứu của hàng trăm chuyên gia đến từ các trường đại học, viện nghiên cứu và tổ chức bảo tồn quốc tế. Qua đó, họ đã xác định được 173 loài thực vật có mạch, 26 loài bò sát, 17 loài lưỡng cư, 15 loài cá và ba loài thú có vú tại các quốc gia thuộc lưu vực sông Mê Kông gồm Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam.
Riêng tại Việt Nam, trong năm 2023 đã ghi nhận 112 loài mới, trong đó có tới 106 loài đặc hữu – chỉ có tại Việt Nam. Một số phát hiện nổi bật bao gồm loài kỳ nhông cá sấu sở hữu màu sắc rực rỡ hiếm gặp, một loài tắc kè với hình dạng chân giống chiếc lá, cùng một loài lan mang hình dáng lạ mắt giống như sao biển.
Trong đó, có một loài Dơi mũi lá mới được phát hiện ở Việt Nam. Trong số các loài dơi mũi lá từng được phát hiện, loài mới này mang đặc điểm khá khác biệt.
Theo ghi nhận, con dơi nặng từ năm đến bảy gram và có chiếc mũi hình lá đặc biệt. Nhiều người cho rằng chiếc mũi được sử dụng để giúp dơi định vị thông qua tiếng vang dễ hơn. WWF cho biết loài tương tự từng được ghi nhận ở Thái Lan và Malaysia.
Theo Wikipedia, dơi mũi lá là loài dơi có kích thước nhỏ đến trung bình, với trọng lượng dao động từ 4 đến 28 gram. Chiều dài cẳng tay của chúng nằm trong khoảng 30-75 mm, còn phần đầu và thân có thể dài từ 35 đến 110 mm. Loài này sở hữu bộ lông dài, mịn với màu sắc phong phú như nâu đỏ, đen nhạt hoặc đỏ cam nổi bật.
Tên gọi “dơi mũi lá” xuất phát từ cấu trúc lá mũi to bản, hình móng ngựa – một đặc điểm hỗ trợ đắc lực cho khả năng định vị bằng sóng âm. Chúng phát ra âm thanh có tần số liên tục và hiệu suất cao để xác định con mồi trong môi trường rậm rạp, phức tạp. Thức ăn chủ yếu của dơi mũi lá là côn trùng và nhện, được săn bằng cách sà xuống từ nơi đậu cao hoặc len lỏi qua các tán cây.
Tập tính sinh sản của dơi mũi lá vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Một số loài được ghi nhận theo chế độ một vợ một chồng, trong khi loài khác sống theo kiểu đa thê. Thời gian mang thai kéo dài khoảng bảy tuần, mỗi lứa chỉ sinh một con. Tuổi thọ trung bình của loài này từ 6–7 năm, nhưng từng có cá thể dơi mũi lá sống tới hơn 30 năm.
Loài dơi mũi lá H. griffini
Trước đó, các nhà khoa học cũng từng phát hiện một loài dơi lạ mang tên Dơi mũi ba lá Đông Bắc, sinh sống tại khu vực núi đá vôi thuộc vùng Đông Bắc Việt Nam. Loài này được đặt tên khoa học là Aselliscus dongbacana Tu, Csorba, Gorfol, Arai, Son, Thanh & Hassanin, 2015. Tên gọi tiếng Việt phản ánh rõ vùng phân bố đặc trưng của loài.
Mẫu chuẩn đầu tiên của A. dongbacana được thu thập tại hang Nà Phòng, nằm trong Vườn quốc gia Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Ngoài ra, loài dơi này cũng được ghi nhận tại một số khu bảo tồn thiên nhiên khác như Kim Hỷ (Bắc Kạn), Khau Ca (Hà Giang), Hữu Liên (Lạng Sơn) và Phia Oắc–Phia Đén (Cao Bằng).
Dơi mũi ba lá Đông Bắc là loài đặc hữu với phạm vi phân bố hẹp, chủ yếu trong các khu vực núi đá vôi – vốn là nơi cư trú lý tưởng cho nhiều loài sinh vật quý hiếm của Việt Nam. Tuy nhiên, các hệ sinh thái đá vôi này đang bị suy giảm nghiêm trọng do tác động từ các hoạt động khai thác, phát triển du lịch và thay đổi sử dụng đất. Điều này khiến không chỉ loài Dơi mũi ba lá Đông Bắc mà cả hệ sinh thái nơi đây đối mặt với nguy cơ suy thoái và tuyệt chủng ngày càng gia tăng.
So sánh hai loài dơi: A - A. stoliczkanus complex và B - A. dongbacana sp.n.
Ông Chris Hallam, chuyên gia thuộc WWF khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, nhấn mạnh rằng: Mỗi loài sinh vật đều đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái, là một phần không thể thiếu trong kho tàng di sản thiên nhiên đa dạng của khu vực.
Đồng thời, các nhà khoa học cũng xứng đáng được ghi nhận vì những đóng góp âm thầm nhưng quan trọng, khi họ không ngừng nỗ lực nghiên cứu trong điều kiện địa hình khắc nghiệt và nguồn lực hạn chế.
WWF kêu gọi các địa phương trong khu vực nâng cao cam kết bảo tồn những loài sinh vật quý hiếm cũng như các môi trường sống đang dần bị đe dọa của chúng.
Theo Báo cáo Hành tinh Sống, hệ sinh thái tại Tiểu vùng Mê Kông mở rộng đang chịu sức ép ngày càng lớn từ các nguyên nhân như mất và suy giảm môi trường sống, khai thác quá mức tài nguyên (bao gồm cả nạn buôn bán động vật hoang dã trái phép), biến đổi khí hậu, ô nhiễm, sự xâm lấn của loài ngoại lai và dịch bệnh.
Trước thực trạng đó, WWF đang phối hợp chặt chẽ với cộng đồng địa phương, chính quyền và các bên liên quan để hiểu rõ hơn về các loài sinh vật. Qua đó, mọi người cùng thúc đẩy công tác bảo tồn và giải quyết những mối đe dọa lớn như nạn tội phạm động vật hoang dã, tình trạng khai thác thiên nhiên không bền vững.
(Tổng hợp/Ảnh minh họa: Internet)
