Theo lộ trình được Chính phủ Việt Nam công bố, từ năm 2030 đến 2035, Việt Nam sẽ từng bước triển khai chính sách miễn viện phí cho toàn dân. Bà Angela Pratt, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với chủ trương này, đồng thời cho rằng đây là dấu hiệu của sự lãnh đạo quyết đoán và cam kết dài hạn nhằm nâng cao sức khỏe cộng đồng.
“Chủ trương này sẽ giúp Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân, đảm bảo mọi người dân được tiếp cận các dịch vụ y tế phù hợp, chất lượng, đúng lúc và đúng nơi mà không phải đối mặt với rào cản tài chính”, bà Pratt nhấn mạnh.
Bà Angela Pratt, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam. (Ảnh: WHO).
2 yếu tố "sống còn" quyết định sự thành công của chính sách
Bà Pratt đánh giá tài chính và nhân lực y tế là 2 yếu tố quyết định sự thành công của chính sách miễn viện phí toàn dân.
Hiện nay, chi tiêu công cho y tế của Việt Nam đang ở mức dưới 3% GDP. WHO khuyến nghị, nếu Việt Nam nâng con số này lên 4% GDP trong 5 năm tới và 5% trong vòng 10 năm tới, Việt Nam có thể tiến gần tới mục tiêu miễn viện phí cho toàn dân, đồng thời giảm tỷ lệ chi tiền túi của người dân từ 40% xuống dưới 20%.
“Tuy nhiên, chỉ tăng chi công là chưa đủ. Việt Nam cần tổ chức lại hệ thống cung ứng dịch vụ, đảm bảo hiệu quả, hợp lý hóa giá dịch vụ, tăng cường minh bạch và đặc biệt là nâng cao chất lượng y tế tuyến cơ sở để người dân tin tưởng, đăng ký khám chữa bệnh từ đầu tại đây thay vì đổ dồn lên bệnh viện tuyến trên”, bà Angela Pratt phân tích.
Về nguồn nhân lực, tiến sĩ Angela Pratt khẳng định đây là “chìa khóa thành công”. Việt Nam có lực lượng y bác sĩ, điều dưỡng, hộ sinh được đào tạo bài bản. Bà bày tỏ kỳ vọng rằng quá trình cải cách hành chính hiện tại sẽ giúp cải thiện thu nhập cho đội ngũ y tế.
Một hệ thống chi trả hợp lý cho nhân viên y tế, đảm bảo thu nhập thỏa đáng sẽ góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và cải thiện trải nghiệm người bệnh.
“Nhân lực y tế phải là trung tâm trong lộ trình hiện thực hóa chính sách miễn phí chăm sóc sức khỏe toàn dân. Bởi lẽ, chất lượng, khả năng tiếp cận và năng lực chuyên môn đều phụ thuộc vào con người”, bà nhấn mạnh.
Bà Pratt chỉ ra 2 yếu tố "sống còn" quyết định sự thành công của chính sách miễn viện phí toàn dân.
Học hỏi kinh nghiệm từ quốc tế
Từ thực tiễn toàn cầu, đại diện WHO cho biết, hàng triệu người trên thế giới vẫn không thể tiếp cận dịch vụ y tế do chi phí cao. Thậm chí, nhiều người dù có thể chi trả cũng chỉ nhận được dịch vụ với chất lượng thấp.
“Không có một mô hình chung nào cho tất cả các quốc gia, nhưng điều quan trọng là phải linh hoạt và dựa vào nhu cầu thực tế của người dân cũng như năng lực tài chính của mỗi nước”, bà nói.
WHO đã tổng hợp một số bài học kinh nghiệm có thể hữu ích cho Việt Nam:
- Mọi quốc gia, dù phát triển hay đang phát triển, đều có thể huy động tài chính công – từ ngân sách nhà nước hoặc bảo hiểm y tế xã hội – để từng bước thực hiện miễn phí chăm sóc sức khỏe.
- Việc chi trực tiếp từ người bệnh nên được giới hạn trong phạm vi đồng chi trả hợp lý. Những chi phí ngoài chuyên môn y tế như phòng dịch vụ, thức ăn, tiện ích kèm theo cần có quy định riêng.
- Cơ sở y tế công lập cần vận hành như doanh nghiệp công ích – tự chủ tài chính nhưng không vì lợi nhuận.
- Dịch vụ y tế cần tổ chức tối ưu về chi phí và chất lượng, lấy chăm sóc ban đầu làm trọng tâm, phân bố đều trong hệ thống.
- Một hệ thống chăm sóc ban đầu mạnh có thể đáp ứng đến 90% nhu cầu khám chữa bệnh, giúp giảm tải cho bệnh viện tuyến trên và tiết kiệm chi phí cho người dân cũng như Quỹ BHYT.
Lộ trình dài hạn cần sự quyết tâm từ nhiều bên
Bà Angela Pratt khẳng định: “Việc triển khai chính sách này đòi hỏi những quyết định khó khăn cả về chuyên môn và chính trị, vì nguồn lực nhà nước luôn có hạn”.
Cụ thể, cần ưu tiên tài chính cho chăm sóc ban đầu thay vì dồn vào các dịch vụ bệnh viện, đồng thời khuyến khích sử dụng thuốc gốc thay vì thuốc thương mại đắt tiền.
Bà Angela Pratt cũng nhấn mạnh sự cần thiết của một kế hoạch hành động toàn diện với sự tham gia của nhiều bên liên quan – từ cơ quan quản lý, đơn vị tài chính, quỹ bảo hiểm đến các nhà cung cấp dịch vụ và chính người dân.
WHO cam kết sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ kỹ thuật cho Chính phủ Việt Nam trong suốt quá trình triển khai chính sách miễn phí chăm sóc sức khỏe cũng như các cải cách y tế quan trọng khác.
