Gần đây, một gia đình ở Đài Loan (Trung Quốc) lần lượt được chẩn đoán mắc ung thư liên quan đến đường tiêu hóa như ung thư dạ dày, ung thư ruột.
Khi đi khám và được bác sĩ khai thác, hóa ra nguyên nhân khiến cả 3 thành viên trong một gia đình mắc bệnh ung thư lại đến từ một thói quen suốt nhiều năm qua.
Cụ thể, gia đình ông Lưu cùng nhau sinh hoạt trong một căn nhà nhỏ ở vùng ven thành phố. Họ giữ lối sống giản dị, tiết kiệm từng đồng. Không vứt bỏ thức ăn thừa, không thay chảo dù đã bong lớp chống dính, vẫn giữ đũa gỗ suốt nhiều năm… vì "vẫn còn dùng được".
Gia đình ông Lưu tin rằng mình đang tiết kiệm cho tương lai. Nhưng rồi, lần lượt cả 3 người gồm cha, mẹ và con được chẩn đoán mắc ung thư đường tiêu hóa, chủ yếu là dạ dày và ruột.
Đó là một cú sốc lớn, nhưng không phải hiếm gặp trong ngành y. Bác sĩ Liêu Kế Đỉnh, chuyên gia Huyết học và Ung bướu tại Bệnh viện Trường Canh Lâm Khẩu (Đài Loan), là người trực tiếp theo dõi ca bệnh này. Ông chia sẻ, những thói quen "tiết kiệm" tưởng là tốt lại chính là mầm mống gây ra hậu quả khôn lường cho sức khỏe.
Trên thực tế, trong các bệnh viện tuyến đầu về ung thư, không hiếm các ca bệnh bắt nguồn từ thói quen sinh hoạt và ăn uống sai lầm kéo dài. Điển hình là việc giữ lại chảo chống dính dù lớp phủ đã bong tróc.
Nhiều người, đặc biệt là người lớn tuổi, thường tiếc rẻ không muốn vứt chiếc chảo chống dính dù bề mặt đã bong tróc. Họ cho rằng "vẫn dùng được", nhưng thực tế đây là một sai lầm nghiêm trọng.
Lớp chống dính của chảo thường làm từ PTFE (polytetrafluoroethylene), còn gọi là Teflon, một loại nhựa tổng hợp thuộc nhóm PFAS (các chất per- và polyfluoroalkyl). Khi lớp phủ này bị trầy xước hoặc bong tróc do sử dụng lâu ngày hoặc ma sát mạnh, các hạt vi nhựa sẽ theo thức ăn đi vào cơ thể.
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí eBioMedicine (thuộc hệ thống The Lancet) năm 2023 cho thấy, nồng độ n-PFOS (perfluorooctane sulfonic acid dạng chuỗi thẳng) càng cao thì nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp tăng tới 56%.
Ảnh minh hoạ.
Ngoài ra, trong quá trình sản xuất Teflon, một số nhà máy còn sử dụng PFOA (ammonium perfluorooctanoate), một chất có liên quan đến các bệnh lý tuyến giáp, mỡ máu cao, viêm loét đại tràng và có thể gây ung thư. Đáng lo hơn, khi lớp chống dính bị bong nhiều, món ăn dễ cháy khét, sản sinh thêm các chất độc như hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs), cũng là tác nhân gây ung thư. Do đó, nếu lớp phủ trong nồi, chảo chống dính hoặc nồi cơm điện bị bong tróc rõ rệt, hãy mạnh dạn thay mới. Đừng tiết kiệm sai chỗ.
Ngoài ra, dầu ăn mở nắp để quá lâu, dù vẫn còn hạn sử dụng cũng có thể sinh ra độc tố như aflatoxin, vốn được xếp vào nhóm chất gây ung thư mạnh. Nhiều người vì tiếc dầu chiên còn trong, lại giữ lại để dùng nhiều lần. Sau mỗi lần đun ở nhiệt độ cao, dầu càng sinh thêm các acid béo chuyển hóa (trans fat) và sản phẩm oxy hóa, cả hai đều là kẻ thù thầm lặng của gan và mạch máu.
Ảnh minh hoạ.
Một nguyên nhân phổ biến khác nhưng thường bị xem nhẹ chính là thức ăn thừa. Không ít người có thói quen cất thức ăn thừa vào tủ lạnh để hôm sau ăn tiếp. Một hai lần thì không sao, nhưng nếu duy trì thường xuyên, đây là con đường ngắn nhất dẫn đến các bệnh tiêu hóa, đặc biệt là ung thư dạ dày.
Bác sĩ Chu Chí Vỹ, Trưởng khoa Ngoại tiêu hóa, Trung tâm phòng chống ung thư Đại học Trung Sơn (Trung Quốc) cho biết: thói quen ăn đồ ăn thừa, đồ muối mặn và thực phẩm lên men không đúng cách là "kẻ đồng lõa" gây ung thư dạ dày. Tốt nhất, hãy nấu vừa đủ khẩu phần ăn. Nếu có thức ăn thừa, không để ngoài nhiệt độ phòng quá 2 giờ. Không nên bảo quản quá 3 ngày trong tủ lạnh và chỉ hâm nóng một lần duy nhất.
Ảnh minh hoạ.
Thói quen dùng đũa gỗ hay miếng rửa bát trong thời gian dài cũng là vấn đề cần cảnh giác. Trong môi trường ẩm, mốc, các loại nấm như Aspergillus flavus có thể sinh ra aflatoxin.
Đũa gỗ/đũa tre nên thay mỗi 6 tháng/lần. Sau khi rửa, cắm đầu nhỏ lên trên, đầu to xuống dưới để dễ thoát nước. Không nên dùng đũa có sơn màu hoặc mua đũa dùng một lần. Nên chọn đũa gỗ nguyên bản không sơn, đũa inox chất lượng (loại inox 304 dùng trong thực phẩm) hoặc đũa sứ trơn, không hoa văn.
Minh Hoa (t/h)
