'Canh bạc' trị giá 1.400 tỷ USD của Tổng thống Trump

Hôm 1/2, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký 3 sắc lệnh hành pháp từ khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, áp dụng mức thuế 25% với hàng hóa từ Canada và Mexico, cùng mức thuế 10% với sản phẩm năng lượng từ Canada và mọi hàng hóa Trung Quốc.

CNN đánh giá động thái này cứng rắn hơn nhiều so với bất cứ chính sách thuế quan nào ông Trump từng thực hiện trong nhiệm kỳ đầu tiên.

Nó cũng sẽ là phép thử quan trọng đối với chiến lược sử dụng thuế quan phi truyền thống của tổng thống Mỹ - được ông mô tả là “điều tuyệt vời nhất từng được phát minh”.

Đây là một canh bạc khổng lồ, có thể còn lớn hơn bất cứ chính sách kinh tế nào mà ông Trump từng thực hiện trong hơn 4 năm tại Nhà Trắng trước đó. Và chiến lược này có thể làm đảo lộn yếu tố mà nhiều cử tri quan tâm nhất: Nền kinh tế và chi phí sinh hoạt.

Tuy nhiên, mức thuế này cũng mang đến rủi ro lớn: Chúng có thể phản tác dụng, khiến giá tiêu dùng vốn đã cao càng tăng thêm tại các siêu thị, làm chao đảo thị trường chứng khoán vốn đang bất bênh, hoặc thậm chí dẫn đến mất việc làm nếu xảy ra cuộc chiến thương mại toàn diện.

“Đây có thể là bàn phản lưới nhà lớn nhất từ trước đến nay”, Mary Lovely, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nhận định. “Đây là canh bạc lớn. Nó có thể làm chậm nền kinh tế và đẩy lạm phát lên cao”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Một thế giới rất khác

Ông Trump coi thuế quan như công cụ đàm phán - một phương thức hiệu quả để giành được “đòn bẩy” từ cả bạn bè lẫn đồng minh.

Ông lập luận rằng thuế quan là cần thiết để giải quyết các vấn đề lớn, bao gồm thâm hụt thương mại, nhập cư trái phép và dòng chảy ma túy bất hợp pháp vào Mỹ.

Tổng thống Trump và những người ủng hộ ông thường chỉ ra rằng trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông, thuế quan không gây ra tình trạng lạm phát đáng lo ngại.

Nhưng khi đó, những mức thuế quan khác nhau, được áp dụng trong một thế giới khác biệt và vào một thời điểm rất khác.

Theo CNN, ông Trump đã khởi động áp thuế đối với 1.400 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu hôm 1/2. Theo ước tính của Tax Foundation, con số này cao hơn gấp 3 lần so với 380 tỷ USD hàng hóa nước ngoài bị đánh thuế trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Trong nhiệm kỳ đầu, lạm phát cũng chưa phải là vấn đề đáng lo ngại.

Tuy nhiên, ngày nay, chi phí sinh hoạt đã leo thang đáng kể - từ giá thực phẩm, ôtô cho đến gần như mọi thứ khác. Người tiêu dùng, nhà đầu tư và các quan chức Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) hiện nhạy cảm hơn nhiều với ngay cả mức tăng giá vừa phải.

Tại sao lại “đốt nhà mình”?

Nhà Trắng lập luận mức thuế quan của ông Trump sẽ không gây tổn hại đến nền kinh tế Mỹ. Dù vậy, một số nhà kinh tế và chuyên gia thương mại lại lo ngại sâu sắc vì chúng nhắm vào 2 nước láng giềng gần nhất của Mỹ là Canada và Mexico.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump từng đe dọa áp thuế lên Canada và Mexico nhưng không thực hiện. Các cố vấn đã thuyết phục ông từ bỏ động thái trên.

Việc áp thuế toàn diện lên 2 quốc gia này có thể gây ra tình trạng hỗn loạn chuỗi cung ứng trong nền kinh tế Bắc Mỹ, nơi vốn có mối liên hệ chặt chẽ, dẫn đến giá cả tăng cao.

Ảnh từ máy bay không người lái cho thấy những chiếc xe tải đang xếp hàng dài gần cầu vượt biên giới Zaragoza-Ysleta để vào Mỹ, tại Ciudad Juarez, Mexico vào ngày 31/1.

“Việc áp thuế cao tới 25% lên các đối tác thương mại gần nhất của chúng ta có nguy cơ tàn phá nền kinh tế Bắc Mỹ hùng mạnh - nơi vốn là động lực quan trọng mà Mỹ dựa vào. Tại sao lại muốn ‘đốt nhà mình?’”, Christine McDaniel, cựu quan chức thương mại dưới thời cựu Tổng thống George W. Bush, nói. Ông hiện là nghiên cứu viên cấp cao tại Trung tâm Mercatus của Đại học George Mason.

CNN nhận định điều này đặc biệt đúng với ngành công nghiệp ôtô, nơi các linh kiện thường qua biên giới nhiều lần trước khi một chiếc xe hoàn thiện đến đại lý.

Theo ước tính từ Wolfe Research, giá trung bình của một chiếc ôtô thông thường được bán tại Mỹ có thể tăng thêm 3.000 USD do mức thuế mới.

Giá thực phẩm có nguy cơ tăng vọt

Ngành công nghiệp dầu mỏ đã khẩn thiết kêu gọi Nhà Trắng bảo vệ dầu thô khỏi thuế quan vì Canada là nguồn cung dầu nước ngoài lớn nhất của Mỹ.

Giới phân tích cảnh báo thuế quan có thể khiến giá xăng tăng tại khu vực Great Lakes, Trung Tây và Rockies. Đó là lý do Nhà Trắng quyết định giảm thuế đối với năng lượng của Canada xuống 10%, thay vì toàn bộ 25%.

Giá cả tại các cửa hàng tạp hóa là vấn đề nhức nhối đã tác động mạnh đến cử tri trong cuộc bầu cử vừa qua. Tuy nhiên, Mexico là nguồn cung trái cây và rau quả nước ngoài lớn nhất của Mỹ, trong khi Canada đứng đầu về cung cấp ngũ cốc, gia súc/thịt và các sản phẩm đường/nhiệt đới.

Lovely chia sẻ bà tin rằng thuế quan mới có thể làm tăng giá tiêu dùng - đặc biệt là tại các cửa hàng tạp hóa và vật liệu xây dựng.

Bà lưu ý sự biến động trong tỷ giá hối đoái có thể giúp giảm bớt phần nào tác động giá cả, nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn.

“Giá cả sẽ tăng”, Lovely nói. “Không có chuyện bạn có thể đánh thuế như vậy rồi đột nhiên gánh nặng này biến mất”.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau trong cuộc họp báo.

Việc tăng giá do thuế quan sẽ không xảy ra ngay lập tức. Thay vào đó, chúng có thể diễn ra theo kiểu nhỏ giọt khi tác động lan qua các chuỗi cung ứng phức tạp.

“Không phải mọi cửa hàng đều sẽ tăng giá ngay ngày mai và kết thúc tại đó”, Lovely giải thích. “Chúng ta sẽ thấy giá cả tăng chậm dần. Một tuần, giá thực phẩm sẽ bị ảnh hưởng. Tuần khác, giá sản phẩm xây dựng tại Home Depot sẽ tăng”.

Vấn đề lớn hơn là chi phí đầu vào cao hơn, cùng với thuế quan trả đũa, có thể gây tổn hại đến chi tiêu của cả doanh nghiệp và người tiêu dùng - khiến các nhà đầu tư cũng như quan chức Fed lo ngại.

Theo ước tính của Gregory Daco, nhà kinh tế trưởng của EY, thuế quan mà ông Trump áp lên Mexico, Canada và Trung Quốc, cùng với biện pháp đáp trả từ các quốc gia này, có thể làm giảm 1,5 điểm phần trăm tăng trưởng GDP của Mỹ vào năm 2025.

“Đùa với lửa”

Yếu tố khó lường lớn nhất chính là cách Fed sẽ phản ứng.

Mặc dù Chủ tịch Fed Jerome Powell và các đồng nghiệp có thể bỏ qua “đòn giáng” nhất thời vào giá cả, thuế quan có thể buộc ngân hàng trung ương Mỹ phải trì hoãn việc cắt giảm lãi suất lâu hơn nữa.

Điều thực sự quan trọng đối với các quan chức Fed là liệu thuế quan có làm thay đổi tâm lý tiêu dùng hay không.

“Nếu thuế quan khiến kỳ vọng lạm phát tăng cao, Fed có thể sẽ chịu áp lực phải duy trì lãi suất ở mức hạn chế lâu hơn, thắt chặt điều kiện tài chính và gây sức ép lên đà tăng trưởng”, Daco nhận định trong báo cáo mới.

Tất nhiên, vẫn còn quá sớm để nói chắc chắn mọi thứ sẽ diễn ra như thế nào. Có nhiều biến số, bao gồm phản ứng của chuỗi cung ứng và người tiêu dùng.

Không thể loại trừ khả năng đạt được thỏa thuận vào phút chót trước khi các mức thuế này gây ra thiệt hại thực sự.

Tuy nhiên, việc tăng thuế quan ở mức cao, đối với nhiều loại hàng hóa như vậy, là chiến lược đầy mạo hiểm mà thậm chí ngay cả ông Trump cũng chưa từng thử trong nhiệm kỳ đầu tiên.

“Chính quyền đang đùa với lửa”, Joe Brusuelas, nhà kinh tế trưởng tại RSM, cảnh báo.