“Ba tôi sáng nào cũng đi bộ trong công viên, mưa gió cũng không nghỉ, kiên trì suốt năm năm. Thế mà mấy hôm trước, ông đang đi thì đột ngột ngã quỵ, đưa vào viện thì đã không cứu được. Chẳng lẽ là vì tập luyện quá sức sao?”
Câu nói đầy day dứt ấy đến từ một người con trai, hiện là điều phối viên tàu điện ngầm. Dù công việc giúp anh tiếp xúc không ít với các kiến thức về sức khỏe, nhưng anh vẫn không thể lý giải được sự cố bất ngờ của cha mình. Theo anh, cha là người có lối sống gương mẫu trong nhóm người đã nghỉ hưu: không hút thuốc, không uống rượu, sinh hoạt điều độ, thể dục đều đặn, không có thói quen xấu hay tiền sử bệnh mãn tính nào đáng kể. Vậy mà ông lại ra đi không lời từ biệt.
Ảnh minh họa
Những trường hợp như vậy xuất hiện ngày càng nhiều trong những năm gần đây. Những người có vẻ sống lành mạnh lại bỗng dưng gặp sự cố, tưởng chừng là một chuyện bất ngờ, nhưng thực tế đằng sau đó lại có những điểm chung rất rõ ràng.
Rất nhiều người cho rằng đi bộ là môn thể thao an toàn nhất, đặc biệt phù hợp với người lớn tuổi. Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở việc “đi bộ” mà là cách thực hiện nó. Không phải cứ đi là tốt – đi sai cách, sai thời điểm thật ra đang âm thầm gây hại cho sức khoẻ của chính bản thân.
3 thói quen khi đi bộ tưởng vô hại nhưng cực kỳ nguy hiểm
1. Bắt đầu quá nhanh, đi quá nhanh – đặc biệt vào buổi sáng sớm
Nhiều người có thói quen vừa bắt đầu đi bộ là bước thật nhanh, tốc độ không thua kém chạy bộ chậm. Vào buổi sáng, khi không khí mát mẻ, ánh nắng dịu nhẹ, cơ thể thường hưng phấn hơn, dễ khiến não bộ đánh giá sai trạng thái thực tế và vô thức bước nhanh hơn mức an toàn.
Với người trẻ, việc này có thể chỉ sẽ khiến tim đập nhanh hơn. Nhưng đối với người trên 60 tuổi, hệ tim mạch của họ đã giảm khả năng điều tiết. Khi nhịp đi nhanh đột ngột, nhu cầu oxy của cơ tim tăng cao trong khi mạch máu chưa kịp giãn nở, sẽ rất dễ xảy ra tình trạng thiếu oxy cục bộ.
Nguy hiểm hơn, vào sáng sớm, huyết áp của nhiều người thường ở mức cao. Nếu lúc này lại vận động mạnh, máu sẽ bị "đẩy" qua các mạch máu đang căng áp, làm tăng nguy cơ vỡ mạch hoặc hình thành cục máu đông nhỏ – nguyên nhân trực tiếp dẫn đến đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.
2. Tập luyện “quyết liệt” bất chấp thể trạng, không điều chỉnh theo mùa
Một số người dù thể trạng không tốt nhưng lại đột ngột quyết tâm tập luyện nặng, mỗi lần đi đều dốc hết sức lực. Kết quả là, thay vì giúp cơ thể khỏe lên, việc này lại khiến khoảng cách giữa nhu cầu và khả năng đáp ứng của cơ thể ngày càng lớn. Trong khi mục tiêu của vận động là cải thiện tuần hoàn, thì cách tập sai lại vô tình trở thành “cú sốc” nguy hiểm cho toàn hệ thống.
Việc để nhịp tim tăng vọt đột ngột rồi lại ngừng lại ngay lập tức sau mỗi buổi đi bộ tưởng chừng như vô hại, nhưng thực tế lại gây áp lực khó có thể thích nghi cho tim mạch. Trong một khoảng thời gian ngắn, có thể sẽ chưa thấy được dấu hiệu rõ ràng, nhưng về lâu dài, điều này sẽ làm suy giảm biến thiên nhịp tim – cơ chế quan trọng giúp cơ thể điều chỉnh linh hoạt trước các thay đổi về tâm lý, môi trường và thể chất.
Một khi cơ chế “đệm” này suy yếu, chỉ cần một tác nhân như xúc động mạnh, thay đổi đột ngột về thời tiết hay môi trường, cũng hoàn toàn có khả năng xảy ra biến cố cấp tính.
Một sai lầm phổ biến khác là không điều chỉnh nhịp độ tập luyện khi chuyển mùa. Vào mùa xuân và mùa thu, nhiệt độ ôn hòa, mạch máu co giãn tốt. Nhưng khi bước sang hè hoặc đông, chênh lệch nhiệt độ môi trường sẽ ảnh hưởng rõ rệt đến trạng thái co bóp của mạch máu. Mùa hè, thời tiết nóng khiến mạch máu giãn ra, dễ gây hạ huyết áp khi vận động, dẫn đến thiếu máu nuôi cơ quan. Ngược lại, mùa đông lạnh làm mạch máu co lại, vận động lúc này sẽ đẩy huyết áp tăng vọt, gây áp lực lớn lên thành mạch và tim.
Nhiều người khi bước vào thời điểm giao mùa vẫn giữ nguyên nhịp độ tập luyện như cũ — từ cường độ, tốc độ cho đến thời gian vận động — mà không hề điều chỉnh theo điều kiện thời tiết hay thể trạng. Thực tế, cơ thể đã phải vận hành trong trạng thái quá tải, chỉ là các dấu hiệu cảnh báo đã bị thói quen lâu năm của cơ thể che mờ.
Không ít ca tai biến xảy ra vào mùa đông có liên quan trực tiếp đến việc không điều chỉnh nhịp độ vận động khi chuyển mùa. Cường độ tập luyện không phải là yếu tố cố định, mà cần được điều chỉnh linh hoạt dựa trên nhiệt độ, độ ẩm, sức gió và đặc biệt là tình trạng sức khỏe mỗi ngày. Việc bỏ qua điều chỉnh đồng nghĩa với việc bắt cơ thể hoạt động trong những “tham số sai”, làm gia tăng nguy cơ xảy ra các biến cố nghiêm trọng.
3. Không khởi động – không giãn cơ – ngồi xuống ngay sau khi đi bộ
Một yếu tố thường bị xem nhẹ nữa là không khởi động trước khi tập và và sau khi tập xong thì đột ngột ngồi xuống hoặc dừng lại. Khi tuổi tác ngày càng cao, độ đàn hồi của cơ bắp giảm, khả năng điều tiết của mạch máu cũng kém đi. Việc đột ngột vận động mạnh khiến các chất chuyển hóa tích tụ cục bộ trong cơ, dòng máu lưu thông trở nên không đồng đều.
Để duy trì việc cung cấp máu cho toàn cơ thể, tim buộc phải tăng tốc độ bơm máu, nhưng hệ thống điều khiển phản ứng chậm, khiến nhịp tim và huyết áp không đồng bộ, từ đó dẫn đến rủi ro.
Khởi động trước khi tập giống như việc “báo hiệu” cho hệ thần kinh chuẩn bị sẵn sàng. Nếu bỏ qua bước này mà vào thẳng các hoạt động cường độ cao, tim và phổi sẽ bị đẩy vào trạng thái "tăng tốc đột ngột", dễ dẫn đến rối loạn nhịp sinh học.
Việc dừng tập đột ngột mà không có giai đoạn “hồi phục” cũng là một sai lầm nghiêm trọng mà nhiều người mắc phải. Khi vận động, máu sẽ dồn về các cơ ở tay chân. Nếu đột ngột dừng lại, quá trình tuần hoàn bị gián đoạn, máu trở về tim chậm hơn, khiến tim tạm thời thiếu máu, và đồng thời lượng máu lên não cũng giảm sút. Hậu quả dễ thấy là chóng mặt, hồi hộp, choáng váng, và nếu nặng hơn, có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim.
Giai đoạn hồi phục – là bước chuyển quan trọng giúp cơ thể từ trạng thái tiêu hao năng lượng cao quay trở lại trạng thái nghỉ ngơi một cách an toàn.
Càng lớn tuổi, càng không được bỏ qua vài phút quan trọng này. Thực tế, không ít người lớn tuổi vừa kết thúc đi bộ đã lập tức ngồi xuống, nhất là trong thời tiết lạnh. Chính hành động tưởng như đơn giản này lại khiến hệ thần kinh giao cảm rối loạn, tiềm ẩn nguy cơ thiếu máu cục bộ và tai biến bất ngờ.
Bài học rút ra: Phải vận động đúng cách, phù hợp
Nhiều người luôn cho rằng ‘cứ vận động là tốt’, mà quên mất rằng ‘vận động phù hợp mới là tốt nhất’. Một ngộ nhận phổ biến khác là coi sự kiên trì là mục tiêu tối thượng, thay vì hiểu rằng sự linh hoạt điều chỉnh mới là nguyên tắc để duy trì thể trạng khỏe mạnh. Sức khỏe không được duy trì bằng một hành vi cố định, mà là kết quả của quá trình thích nghi linh hoạt theo từng hoàn cảnh. Ngay cả những việc đúng, nếu thực hiện sai cách, sai nhịp độ hoặc sai thời điểm, cũng có thể trở thành gánh nặng. Tập thể dục cũng vậy, càng lớn tuổi càng nên chú trọng đến quá trình hơn là cường độ.
Sức khỏe không phải là một “kết quả” cố định, mà là một “trạng thái” luôn biến động. Mọi hành vi – kể cả vận động – phải nhằm duy trì trạng thái cân bằng này, chứ không được phép thử thách nó. Nhất là đối với trái tim – một cơ quan có ngưỡng chịu đựng rất hẹp – chỉ một lần điều chỉnh sai lầm cũng có thể dẫn đến hậu quả không thể cứu vãn.
Theo Sohu
