Củ sắn dây được ví như "vàng trắng" - nhờ phát triển bài bản, nhiều người dân đã đổi đời. Ví dụ, nhờ trồng sắn dây, anh Bùi Văn Thành (xã Thượng Quận – nay thuộc phường Trần Liễu, TP. Hải Phòng) đã thu về 3,6 tỷ đồng mỗi năm, đồng thời tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương, theo thông tin trên Dân Việt.
Không chỉ mang giá trị kinh tế cao, sắn dây còn có nhiều công dụng quý trong y học cổ truyền.
Bột sắn dây (Ảnh: Internet).
Sắn dây - bài thuốc quý trong y học cổ truyền
Theo "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của GS. Đỗ Tất Lợi, cát căn (tên khoa học Pueraria thomsonii Benth) thuộc họ Cánh bướm – Fabaceae, là rễ phơi hoặc sấy khô của cây sắn dây. Từ lâu, dân gian đã dùng cát căn làm thuốc giải rượu, chữa cảm nắng, nóng sốt, đau nhức, huyết áp cao hay ngộ độc thức ăn. Tuy nhiên, vì có tính mát nên không nên dùng cho người đang bị lạnh hoặc âm hư hỏa vượng.
Cây sắn dây mọc hoang nhiều nơi, song hiện nay đã được trồng rộng rãi để lấy củ chế biến bột sắn dây – nguyên liệu dược phẩm và thực phẩm có giá trị cao.
Củ sắn dây được thu hoạch từ cuối tháng 10 đến tháng 3–4 năm sau, rửa sạch, bỏ vỏ, cắt khúc, xông diêm sinh rồi phơi hoặc sấy khô. Muốn lấy tinh bột, người dân giã nhỏ, gạn lấy phần bột mịn, lọc nhiều lần rồi phơi khô.
Theo y học cổ truyền, cát căn có vị ngọt, cay, tính bình, vào hai kinh Tỳ và Vị, có tác dụng giải cơ, thoái nhiệt, sinh tân chỉ khát. Hoa sắn dây có thể giải độc, hạ nhiệt, chữa say rượu. Thông thường, mỗi ngày dùng 8–20g dưới dạng thuốc sắc, riêng hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.
Một số bài thuốc dân gian sử dụng cát căn là:
- Chữa cảm mạo sốt: Cát căn 8g, ma hoàng 5g, quế chi 4g, đại táo, sinh khương, cam thảo… sắc uống.
- Chữa sốt trẻ em: Cát căn 20g, sắc lấy 100ml cho trẻ uống trong ngày.
- Trị ngứa ẩm ướt: Bột sắn dây, thiên hoa phấn, hoạt thạch trộn đều rắc lên vùng da tổn thương.
- Chữa rắn cắn: Giã lá sắn dây tươi, lấy nước uống và bã đắp ngoài.
Tại Trung Quốc, người dân còn dùng hoa sắn dây để chữa say rượu, giải độc gan.
Bột sắn dây - thực phẩm quen thuộc trong căn bếp Việt
Không chỉ là vị thuốc, bột sắn dây còn là thực phẩm quen thuộc trong gian bếp Việt với nhiều lợi ích:
- Hỗ trợ tiêu hóa: Giúp làm dịu dạ dày, giảm đầy hơi, kích thích tiết enzym tiêu hóa, cải thiện cảm giác khó tiêu.
- Làm đẹp da: Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, làm giảm mụn và giúp da sáng mịn khi dùng làm mặt nạ.
- Giải nhiệt, thanh lọc cơ thể: Thích hợp trong ngày hè hoặc sau khi lao động nặng, giúp giảm cảm giác nóng bức, chống say nắng.
- Hỗ trợ giảm cân: Tạo cảm giác no lâu, hạn chế thèm ăn.
Cách dùng phổ biến nhất là pha 1–2 thìa bột sắn dây với nước ấm, khuấy tan, thêm đường (và vài lát chanh nếu thích). Thức uống này giúp giải nhiệt, bổ sung năng lượng nhanh, rất tốt khi đi nắng hoặc làm việc ngoài trời.
Ngoài ra, bột sắn dây được dùng nấu chín ăn như súp, hoặc làm nguyên liệu trong các món chè – như chè đậu xanh, chè đậu đen, chè khoai. Khi nấu, chỉ cần hòa tan bột sắn với nước rồi cho vào nồi chè, khuấy đều tay đến khi sánh lại, có thể thưởng thức nóng hoặc lạnh.
Khi sử dụng sắn dây cần lưu ý: Chỉ nên chế biến lượng vừa đủ ăn, không để qua đêm hoặc bảo quản trong tủ lạnh vì dễ biến chất.
*Bài viết có tham khảo tài liệu: Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam.
