Nhắc đến miền Tây Nam Bộ, người ta thường nghĩ ngay đến vùng đất sông nước trù phú với những vựa trái cây khổng lồ, những chợ nổi nhộn nhịp và vô vàn món ăn dân dã nhưng không kém phần độc đáo. Ẩm thực miền Tây từ lâu đã trở thành "kho báu" khó cạn, nơi mà bất kỳ ai đặt chân đến cũng có thể bắt gặp những đặc sản nghe tên thôi đã thấy thú vị. Trong số đó, có một loài cá đặc biệt khiến du khách lần đầu nghe đến phải bật cười vì... tưởng như chuyện đùa: cá thòi lòi - loài cá biết đi, biết nhảy, thậm chí còn leo được cả cây.
Cá thòi lòi, hay còn gọi dân gian là "cá leo cây", thuộc họ cá bống trắng. Chúng thường sống trong các hang đào ở vùng rừng ngập mặn hay những bãi bồi ven biển, ven sông. Không chỉ xuất hiện ở Việt Nam, cá thòi lòi còn phân bố rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới như châu Phi, châu Á, Australia, Samoa và Tonga. Sự độc đáo đến mức "khác thường" của chúng từng khiến Tổ chức Sinh vật thế giới liệt kê cá thòi lòi vào danh sách 6 loài vật kỳ lạ nhất hành tinh.
Điều khiến cá thòi lòi trở nên độc lạ chính là khả năng sinh tồn ở cả môi trường nước mặn, nước lợ và trên cạn. Thay vì chỉ bơi dưới nước, chúng có thể bò, nhảy trên bùn và tìm mồi trên đất liền. Hai vây trước của chúng linh hoạt chẳng khác nào "đôi tay" giúp leo trèo, di chuyển nhanh nhẹn. Đặc biệt, cá thòi lòi có thể thở cả bằng phổi lẫn mang, thậm chí tích trữ nước trong mang để hô hấp khi rời khỏi môi trường nước. Chúng còn trao đổi khí qua da tương tự loài ếch. Chính vì vậy, chẳng có gì ngạc nhiên khi người dân miền Tây lại đặt cho chúng cái tên thú vị là "cá leo cây".
Để bắt loài cá này, người dân địa phương có nhiều "bí kíp": ban ngày đặt bẫy, cắm câu, hoặc ban đêm dùng đèn soi. Khi ánh sáng chiếu vào mắt, cá thòi lòi lập tức bất động, mất phương hướng, và người đi bắt chỉ việc nhanh tay tóm gọn.
Thú vị là, dù ngoại hình xấu xí, thậm chí có phần "kỳ dị", nhưng cá thòi lòi lại là đặc sản nổi tiếng ở miền Tây. Với thịt chắc, thơm và ngọt, chúng được dân sành ăn phong tặng cái tên vừa dí dỏm vừa gợi mời: "món phá mồi".
Cá thòi lòi có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn. Món kho tiêu dậy mùi, từng miếng cá đậm đà đưa cơm. Lẩu chua cá thòi lòi lại mang hương vị đặc trưng của miền sông nước, chua chua ngọt ngọt, ăn kèm rau đồng thì khó cưỡng. Cá chiên xù giòn rụm, chấm cùng nước mắm tỏi ớt cay nồng khiến ai thử cũng phải xuýt xoa. Thậm chí cá thòi lòi nướng muối ớt còn được coi là "chân ái" của những bữa nhậu dân dã - thịt cá thơm lừng, cay nồng nơi đầu lưỡi, ăn một miếng là chỉ muốn gọi thêm vài ly rượu đế cho trọn vị.
Có thể nói, cá thòi lòi là minh chứng rõ ràng cho sự phong phú và độc đáo của ẩm thực miền Tây. Vẻ ngoài kỳ dị nhưng bên trong lại chứa đựng hương vị đậm đà, thứ "ngon lạ" chỉ cần một lần nếm thử là đủ để người ta nhớ mãi. Và biết đâu, chính loài cá leo cây tưởng chừng "kỳ cục" này lại khiến bạn thêm yêu vùng đất sông nước hiền hòa, hào sảng.
