'TP.HCM không thể chỉ phát triển mỗi không gian mặt đất'

Sáp nhập 3 địa phương giúp TP.HCM mới mở rộng không gian phát triển. Ảnh: Quỳnh Danh.

Đây là chia sẻ của PGS TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, tại hội thảo “TP.HCM - Tầm nhìn mới, khát vọng mới” do Báo Người Lao Động tổ chức ngày 9/10, chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030.

Theo vị PGS TS, TP.HCM mới được cộng hưởng sức mạnh từ 3 trụ cột kinh tế lớn: dịch vụ - thương mại - công nghiệp; đô thị - cảng biển - du lịch; và đô thị sáng tạo - công nghiệp công nghệ cao. Từ đây tạo nên một "siêu đô thị vùng" có quy mô, tiềm lực và tầm ảnh hưởng vượt trội.

Do đó, ông cho rằng phải nhìn TP.HCM bằng "con mắt tươi mới", điều này có nghĩa là mở ra không gian phát triển mới. Chuyên gia giải thích trong bối cảnh này, TP.HCM không chỉ mở rộng không gian mặt đất - nơi luôn kẹt xe, tắc đường, giá đất tăng vọt, mà còn phải đầu tư phát triển sang không gian biển, không gian bầu trời như các dự án đường sắt trên cao, sân bay mới.

Không còn chỉ phát triển ở mặt đất

Sáp nhập 3 địa phương giúp TP.HCM mới mở rộng không gian, mà theo vị PGS TS, để xứng tầm với sức mạnh đang có, thành phố không chỉ cần giải quyết bài toán tắc nghẽn hạ tầng hay cải thiện giao thông, mà còn phải thể hiện vai trò dẫn dắt trong kinh tế xanh, chuyển đổi số và cạnh tranh toàn cầu, hơn nữa là vươn ra đại dương, chứ không chỉ quanh quẩn “dưới mặt đất”.

PGS TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: BTC.

Trong tầm nhìn phát triển vùng, TP.HCM phải được đặt trong mối tương tác với Đông Nam Bộ. Quan điểm của vị PGS TS là nếu Đồng Nai, Tây Ninh cùng phát triển đô thị hiện đại, cơ chế chính sách phải được đồng bộ, cùng hướng đến tạo sức bật cho toàn khu vực, trong đó TP.HCM làm hạt nhân bứt phá.

PGS TS Thiên nêu ví dụ khu vực Bình Dương (cũ) đang nổi lên với mô hình “đô thị sáng tạo toàn cầu”, gợi mở hướng đi mới cho TP.HCM trong việc xác định sản phẩm đặc trưng và năng lực cạnh tranh quốc tế, đặc biệt ở các lĩnh vực mũi nhọn như bán dẫn, chip, trí tuệ nhân tạo.

Về thể chế để TP.HCM phát triển, PGS TS Trần Đình Thiên cho rằng suốt nhiều thập niên là đầu tàu kinh tế nhưng TP.HCM vẫn bị ràng buộc thể chế. Vậy nên, muốn trở thành đầu tàu đúng nghĩa, theo chuyên gia, thành phố phải tháo gỡ thể chế, khi đó mới có thể vươn tầm cạnh tranh toàn cầu.

Nhiều năm nghiên cứu quá trình phát triển của TP.HCM, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội, cũng bày tỏ quan điểm để bứt phá thật sự, thành phố phải có những đột phá mang tính nền tảng về cơ chế, tài chính và đầu tư công. Đây là điều kiện tiên quyết để hướng tới mục tiêu phát triển nhanh, bền vững và công bằng.

TS Lịch nhận định TP.HCM đang ở một tầm vóc, thế và lực hoàn toàn khác trước. Do đó, TP.HCM cần tập trung phát triển dựa trên 5 trụ cột chiến lược.

Cụ thể, TS Lịch gợi ý TP.HCM tập trung khai thác vành đai công nghiệp gắn với cảng nước sâu và hệ thống giao thông quốc tế quy mô khoảng 50.000 ha, giúp địa phương tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu; phát triển cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ và hệ thống logistics đồng bộ, hình thành chuỗi cung ứng khép kín, tăng cường năng lực cạnh tranh trong khu vực.

Bên cạnh đó, đầu tư xây dựng trung tâm tài chính quốc tế TP.HCM, gắn liền với phát triển thị trường tài chính số, thị trường hàng hóa phái sinh và khu thương mại tự do (FTZ) - nơi có thể thử nghiệm các cơ chế mới, tạo môi trường thu hút dòng vốn toàn cầu; thúc đẩy đô thị hóa và phát triển bền vững, hình thành các hành lang công nghiệp, dịch vụ, đáp ứng nhu cầu của khoảng 14 đến 20 triệu dân trong tương lai.

Cuối cùng, phát triển mạnh du lịch sinh thái, văn hóa và hội nghị triển lãm quốc tế, đặc biệt tại Cần Giờ và khu vực phụ cận, từng bước đưa TP.HCM trở thành trung tâm du lịch tầm khu vực.

Cảnh báo "bệnh đô thị hóa nhanh"

Bên cạnh những cơ hội, ThS KTS Ngô Anh Vũ, Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng TP.HCM cảnh báo những thách thức của một siêu đô thị mở rộng như nguy cơ kẹt xe, ngập nước, ô nhiễm môi trường, phân tán không gian và "bệnh đô thị hóa nhanh".

"Việc điều chỉnh quy hoạch chung TP.HCM mở rộng là rất cấp thiết, nhằm đảm bảo phát triển hài hòa và bền vững", chuyên gia này nhấn mạnh.

TP.HCM mưa trắng trời khiến nhiều tuyến đường trung tâm ngập trong nước chiều 8/10. Ảnh: Duy Hiệu.

Theo đó, vị KTS đề xuất một tầm nhìn quy hoạch tổng thể, trong đó TP.HCM cần hoạch định lại chiến lược phát triển không gian đô thị và công nghiệp theo hướng chuyên biệt hóa từng khu vực, bao gồm: Khu vực sản xuất công nghiệp gắn với đô thị và đổi mới sáng tạo; công nghệ cao và nghiên cứu R&D; trung tâm tài chính - công nghệ; khu logistics và thương mại tự do gắn với cụm cảng Cái Mép - Cần Giờ; khu du lịch, đô thị sinh thái biển và hải đảo.

Ông Vũ cho rằng trong quy hoạch mới, thành phố cần xác định rõ vị trí, diện tích và kết nối của từng khu vực trọng điểm. Đặc biệt, khi Trung tâm tài chính quốc tế TP.HCM được đặt tại khu Thủ Thiêm, gắn với hệ thống giao thông kết nối sân bay Long Thành và cụm cảng Cái Mép - Thị Vải, chắc chắn sẽ tạo ra lợi thế lớn.